|
|
-
Пасанова К.Б.
-
Пасанова К.Б.
-
Пасанова К.Б.
-
БУКАРА В ТРАДИЦИОННОМ КЫРГЫЗСКОМ ОБЩЕСТВЕ (вторая половина XIX века - начало XX века)
-
САЛТТУУ КЫРГЫЗ КООМУНДАГЫ БУКАРА КАТМАРЫ (XIX кылымдын экинчи жарымы – XX кылымдын башы)
-
BUKARA IN TRADITIONAL KYRGYZ SOCIETY (the late 19th century and early 20th century)
-
Статья посвящена анализу социальной структуры кыргызского общества второй половины XIX века и начала XX
века. В ней говорится о двух основных группах традиционного
кыргызского общества, большинство которого именуется
“букара”, отмечается также, что последние в свою очередь
также делятся на несколько маленьких групп. В трудах Б.Солтоноева, “букара” упоминается как “...некто вне манапского
клана...”. Букара представляет из себя значительную часть
общества и основного производителя материальных благ и делится на мелкие группы такие как: жарды, жатакчы, эгинчи,
мандикер, чайрикер, коншу-колончулар, кедей, томаяк, байкуш
и малай. В каждой группе имеются отличительные черты,
способы заработка и денежные выплаты за их услуги. К примеру, в 1913 году в Пишпекском уезде из 13 886 хозяйств 10 336,
в Пржевальском уезде 4492 из 26034 хозяйств пользовались услугами батраков. На основе исторических источников показана деятельность батраков на примере кыргызов, проживающих в Чуйской и Таласской областях. Кроме этого, на начало
ХХ в. в результате социального разделения отмечается формирование мандикерской и чайрикерской страты.
-
Макала XIX кылымдын экинчи жарымы – XX кылымдын
башындагы кыргыз коомунун социалдык түзүлүшүнө анализ
берүүгө арналган. Салттуу кыргыз коомунда эки чоң катмар
болгондугу белгиленип, көпчүлүк массаны түзүшкөн букара
катмарынын ич ара бөлүнүшүнө токтолот. Б. Солтоноевдин
эмгегине таянуу аркылуу кыргыз коомунда «букара деп манаптын өз тукумунан башка урукту атаган» - деп көрсөтүлөт.
Букара негизги материалдык байлыкты өндүргөн, калын массаны тузгөндүгү көрсөтүлөт. Букара катмарлары жарды,
жатакчы, эгинчи, мандикер, чайрикер, «коншу-колончулар, кедей, томаяк, байкуш, малай ж.б. топторго бөлүнүшкөндүгү
белгиленет. Ар бир топтун байларга жалданып иштөө жолдору, кызматы үчүн берилген натуралдык, акчалай төлөмдөрү
көрсөтүлгөн. Маселен 1913-жылы Пишпек уездинде 13886 чарбанын 10336, Пржевальск уездинде болсо – 26034 чарбанын
4492 батрактардын кызматын пайдаланышкан. Тарыхый булактарга таянуу менен Чуй, Талас аймактарында жашаган
кыргыздардын мисалында букара тобунун аткарган кызматы
көрсөтүлөт. Ал XX кылымдын башында болсо социалдык жиктешүүнүн натыйжасында мандикер, чайрикер катмарларынын жаралышы белгиленет.
-
This article examines the social structure of Kyrgyz society in
the late 19th century and early 20th century, focusing on the two
main groups, one of which was referred to as "bukara". According
to B. Soltonoev, “bukara” refers to individuals outside the Manap
clan. Bukara was a crucial part of society and the main producer of
material goods, and was further divided into smaller groups, such
as zhardy, zhatakchy, eginchi, mandiker, chayriker, konshu-colonchular, kedei, tomayak, baikush, and malai. Each group had unique
characteristics, methods of earning income, and services for which
they received payment. For example, in 1913 in the Pishpek uyezd,
10,336 of the 13,886 households used the services of farm laborers,
and in Przhevalsky uyezd, 4,492 of 26,034 farms did the same.
Historical sources illustrate the activities of farm laborers in the
Chui and Talas regions.The separation of society at the turn of the
20th century led to the formation of the Mandiker and Chayriker
strata.
-
общество, народ, слой, социальная структура, букара, Чуйская область, Таласская область, группы, классификация.
-
коом, эл, катмар, социалдык түзүлүш, букара, Чүй аймагы, Талас аймагы, топтор, жиктешүү.
-
society, people, stratum, social structure, bukara, Chui region, Talas region, groups, classification.
Авторлор жөнүндө маалымат
-
Пасанова Клара Балтабаевна, Ошский
государственный университет, г. Ош, Кыргызская
Республика, преподаватель.
-
Пасанова Клара Балтабаевна, Ош мамлекеттик
университети, Ош шаары, Кыргыз Республикасы,
окутуучу.
-
Klara Pasanova, Osh State University, Osh, Kyrgyz
Republic, lecturer.
Пасанова К.Б. БУКАРА В ТРАДИЦИОННОМ КЫРГЫЗСКОМ ОБЩЕСТВЕ (вторая половина XIX века - начало XX века). Известия ВУЗов Кыргызстана. 2023. №. 1. C. 178-181
|
