|
|
-
Асилбек уулу Б.
-
Асилбек уулу Б.
-
Asilbek uulu B.
-
ЭТНИЧЕСКАЯ ИСТОРИЯ КЫРГЫЗСКОГО НАРОДА: ПЛЕМЯ КЫПЧАК КАК ОСНОВА ПЛЕМЁН ИЧКИЛИК
-
КЫРГЫЗ ЭЛИНИН ЭТНИКАЛЫК ТАРЫХЫ: ИЧКИЛИК УРУУЛАРЫНЫН НЕГИЗИН ТҮЗГӨН КЫПЧАК УРУУСУ
-
THNIC HISTORY OF THE KYRGYZ PEOPLE: THE KIPCHAK TRIBE AS THE BASIS OF THE ICHKILIK TRIBES
-
Первые сведения о кыпчаках известны в китайских легендах. Хроники династии Вэй В III веке гунны были известны на
севере как Koutche, Kikkhum Sinri (Куэше Гэгун и Цайли). В главе 110 «Исторических писем Сыма Цзяна» Куйше также упоминается как одна из стран, завоевавших Модэ Шаньюй на
севере (201 г. до н.э.). Н.А. Аристов читает «кушы» как «кущу»
или «кучук» и связывает его с племенем кущу на левом крыле
кыргызов. Посоветовавшись с С.Е. Яхонтовым, С.Г. Кляшторный определил, что «кюше» или «цюйше» нельзя читать как
кыпчакское. Глава 99 китайской хроники рая. В западной части
Алтая насчитывается племена, входящие в группу Теле. «В
северной части государства Кан, по реке Анде, находятся племена хэдэ, хетце, боху, бичан, жуй-хай, хэбески, хеца, суба, эмо
и хэда, насчитывающие три тысячи, или 30000 воинов. «Китайский тюрколог Цэн Чжунмяк описал эти племена как потомков хуннов. Елюй-Чу-Цай также пишет, что кыпчаки-
«кафчу». В китайских источниках (XIII век) этноним «кипчак»
означает «кибча» в Юань-чао-пи-шидэ, «кинча» в юань-шидэ и
кан-муда (kincha) или «кинча» (kintcha) в русском переводе.
Посол французского короля Людовика IX к монголам Вильгельм
Рубрук записал этноним кыпчаков в форме «кыпчат» (kaptschat). В русском источнике XVII века «Исторические акты
церкви Ярослава Спаса» кыпчаки упоминаются как «кипчаки».
-
Кыпчактар тууралуу алгачкы маалыматтар кытай баяндарында белгилүү. “Вей” династиясынын жыл баяны б.з.ч.
III кылымда хуннулардын түндүгүндө Koutche, Kikkhum Sinri
боюнча (Кюеше Гегунь жана Цайли) деген өлкөлөр жайгашкандыгын айтат. Ошондой эле Сыма Цзяндын “Тарыхый каттар” деген эмгегинин 110 бөлүмүндө Моде шаньюй түндүктө
(б.з.ч. 201-ж.) багынткан өлкөлөрдүн катарында «цюйше» да
эскерилет. Ал эми “цюйшени” Н.А.Аристов “кушы”, “кущу”
же “кучук” деп окуп, аны кыргыздын сол канатындагы кушчу
уруусу менен байланыштырат. С.Г. Кляшторный С.Е. Яхонтовдун консультациясынан кийин “кюше” же “цюйше” кыпчак деп окулбай тургандыгын аныктаган. Кытай жыл баяны
боюнча “Бейшинин” 99 бөлүмү. Алтайдын батыш тарабында
“теле” тобунун курамына кирген урууларды санайт. “Кан
мамлекетинин түндүк жагында Анде дарыясынын боюнда
хэдэ, хэцзэ, боху, бичан, чжуй-хай, хэбески, хэца, суба, емо, хэда
аттуу уруулар түзөт, сан жагынан үч түмөндү, башкача айтканда 30000 миң аскери бар. “Кытай түркологу Цэн Чжунмяк
аталган урууларды хуннулардын урпактары деп айткан.
Ошондой эле Елюй-Чу-цай кыпчактарды “кафчу” деп жазат.
Ал эми (XIIIк.) кытай булактарында “кыпчак” этноними
Юань-чао-пи-шиде “кибча”, Юань-шиде жана Кан-муда
(kincha) “кинча” же (kintcha) орус котормосунда “циньча”
(кыпчак) деп билдирет. Франсуз королу Людовик IX монголдорго жиберген элчиси Вильгелим Рубрук кыпчак этнонимин
“кыпчат” (kaptschat) формасында жазган. XVII кылымдагы
орус булагы - “Ярослав Спас чиркөөсүнүн тарыхый актыларына” кыпчактар “кипчаги” деген ат менен түшкөн.
-
The article provides information about the origin The first
information about the Kypchaks is known in Chinese legends. Chronicles of the Wei Dynasty In the 3rd century, the Huns were known
in the north as Koutche, Kikkhum Sinri (Kueshe Gegun and Tsayli).
Chapter 110 of Sima Jiang's Historical Writings also mentions
Kuishe as one of the countries that conquered the Mode Shanyu in
the north (201 BC) ON THE. Aristov reads "kushy" as "kushu" or
"kuchuk" and associates it with the Kushu tribe on the left wing of
the Kyrgyz After consulting with S.E. Yakhontov, S.G. Klyashtorny
determined that "kyushe" or "tsuishe" cannot be read as Kypchak
Chapter 99 of the Chinese Chronicle of Paradise. In the western
part of Altai there are tribes belonging to the Tele group. “In the
northern part of the state of Kan, along the Ande River, there are
tribes of Hede, Hetse, Bohu, Bichan, Rui-hai, Hebeski, Hetsa, Suba,
Emo and Heda, numbering three thousand, or 30000 warriors. “The
Chinese Turkologist Tsen Zhongmyak described these tribes as
descendants of the Huns Yelü-Chu-Tsai also writes that the Kypchaks are “kafcha”. In Chinese sources (XIII century), the ethnonym "Kipchak" means "kibcha" in Yuan-chao-pi-shide, "kincha" in
Yuan-shide and kan-muda (kincha) or "kincha" (kintcha) in Russian
translation. The ambassador of the French king Louis IX to the
Mongols, Wilhelm Rubruck, wrote down the ethnonym of the Kypchaks in the form "kypchat" (kaptschat). In the Russian source of the
17th century "Historical Acts of the Church of Yaroslav the Spas",
the Kipchaks are referred to as "Kipchaks"
-
кыпчак, информация, этноним, состав, племя, историк, интегрированный.
-
кыпчак, маалымат, этноним, курамы, урук, тарыхчы, жуурулушкан.
-
Kypchak, information, ethnonym, composition, tribe, historian, integrated.
Авторлор жөнүндө маалымат
-
Асилбек уулу Бекназар, Ошский государственный
юридический институт, г. Ош, Кыргызская
Республика, преподаватель.
-
Асилбек уулу Бекназар, Ош мамлекеттик юридикалык
институту, Ош шаары, Кыргыз Республикасы,
окутуучу.
-
Asilbek uulu Beknazar, Osh State Law Institute, Osh
city, Kyrgyz Republic, lecturer.
Асилбек уулу Б. ЭТНИЧЕСКАЯ ИСТОРИЯ КЫРГЫЗСКОГО НАРОДА: ПЛЕМЯ КЫПЧАК КАК ОСНОВА ПЛЕМЁН ИЧКИЛИК. Известия ВУЗов Кыргызстана. 2022. №. 4. C. 131-134
|
