|
|
-
Ормонова С.
-
Ормонова С.
-
S. Ormonova
-
РАЗВИТИЕ ТРАДИЦИОННО-НАРОДНОГО АЙТЫША И ЕГО ВИДЫ
-
АДАТ-САЛТ АЙТЫШТАРЫНЫН ӨНҮГҮШҮ ЖАНА ТҮРЛӨРҮ
-
DEVELOPMENT OF TRADITIONAL FOLK AITYSH AND ITS TYPES
-
В этой статье рассматриваются зарождение образцов традиционно-народного айтыша на основе устного народного творчества и его взаимосвязь с народной традицией, с обычаями. Бесспорным является то, что народные
песни как "Жар-Жар", "Акыйнек", "Сармерден" стоят у истоков кыргызского айтыша и считаются ранними образцами айтыша. Традиционно-народный айтыш и по содержанию и по художественному языку отличается легкостью, простотой, доступностью. Большинство из традиционно-народных айтышов исполнялись в целях развлечения
народа, отвлечения внимания человека от серъезных проблем и досуга. В традиционно-народный айтыш входило
акыйнек, кайым айтыш, состязание девушки и парня, ораторский айтыш(чечен айтыш), басня-айтыш, сармерден и
многие другие айтышы, связанные с повседневной жизнью
народа. Например, "Айтыш дочерей богатого и нищего",
"Айтыш парня и девушки" и др. Также, самыми ранними
видами традиционно-народного айтыша являются "кайым
айтыш" и "бадик".
-
Бул макалада адат-салт айтыштарынын үлгүлөрү
элдик оозеки чыгармачылыктан келип чыкканы, улуттук
каада салттар, үрп- адаттар менен тыгыз байланышта
болгондугу каралган. Кыргыз айтыштарынын башатында
турган элдин турмуш салтка байланыштуу жөрөлгөлөрү
“Жар-жар”, “Сармерден”, “Акыйнек” сыяктуу элдик оозеки чыгармачылыкта айтылган айтыштын алгачкы үлгүлөрү болуп саналары шексиз. Адат-салт айтыштары маанимаңызы жактан да, көркөм тил каражаты жагынан да
жеңилдиги, жөнөкөйлүгү, жеткиликтүүлүгү менен айырмаланат. Адат салт айтыштарынын көпчүлүгү элдин көңүлүн көтөрүү, адамдын оюн олуттуу маселелерден буруп,
эс алдыруу максатында аткарылган. Адат-салт айтыштарына акыйнек, кайым айтыш, кыз менен жигиттин айтышы, чечен, тамсил айтыштар жана башка көптөгөн
сармерден, жалпы эле турмуштук айтыштар кирген.
Мисалы, “Байдын кызы менен жардынын кызынын айтышы”, “Кыз менен жигиттин айтышы” ж.б. Ошондой эле
адат-салт айтыштарынын баштапкы үлгүлөрүнүн бири
болуп кайым айтышуу жана бадик ыры эсептелет.
-
This article considered the inception of samples of traditional folk aitysh based on oral folk art and its relationship with
folk tradition and customs. Undoubtedly, that folk songs like
«Zhar-zhar», «Akyinek», «Sarmerden» stand at the origins of
the Kyrgyz aitysh and are considered early examples of aitysh.
The traditional folk aitysh is differ from its lightness, simplicity
and artistic language. Most of the traditionally folk aitysh are
performed in order to entertain the people, distract a person`s
attention from serious problems and leisure. The traditional folk
aitysh included akyinek, kayim aitysh, a competition between a
girl and a boy, oratorical aitysh (Chechen aitysh), aitysh fable,
sarmerden and many other aitysh related to the daily life of the
people. For example, «Aitysh daughters of the rich and the beggar», «Aitysh boy and girl» and others. In addition, the earliest
types of traditional folk aitysh are «kayim aitysh» and «badik».
-
традиция, обычай, айтыш, акыйнек, бадик, жар-жар, народное творчество, устное творчество.
-
адат-салт, айтыш, акыйнек, бадик ыры, жар-жар, элдик чыгармачылык, оозеки чыгармачылык.
-
tradition, custom, aitysh, akyinek, badik, zharzhar, folk creativity, oral creativity.
Авторлор жөнүндө маалымат
-
Ормонова С., Бишкекский государственный
университет им. К.Карасаева, г.Бишкек,
Кыргызская Республика, аспирант.
-
Ормонова С., К.Карасаев атындагы Бишкек
мамлекеттик университети, Бишкек шаары,
Кыргыз Республикасы, аспирант.
-
S. Ormonova, Bishkek State University by name of
K.Karasaev, Bishkek, Kyrgyz Republic, postgraduate
student.
DOI:10.26104/IVK.2019.45.557
Ормонова С. РАЗВИТИЕ ТРАДИЦИОННО-НАРОДНОГО АЙТЫША И ЕГО ВИДЫ. Известия ВУЗов Кыргызстана. 2020. №. 5. C. 186-190
|
