|
|
-
НОВЫЙ СОЦИАЛЬНЫЙ ОПЫТ КЫРГЫЗСКИХ ЖЕНЩИН АФГАНСКОГО ПАМИРА И СОБЛЮДЕНИЕ ИХ ПРАВ В ТУРЦИИ
-
АФГАН ПАМИРИНИН КЫРГЫЗ АЯЛДАРЫНЫН ЖАҢЫ СОЦИАЛДЫК ТАЖРЫЙБАСЫ ЖАНА АЛАРДЫН ТҮРКИЯДАГЫ УКУКТАРЫН САКТОО
-
NEW SOCIAL EXPERIENCE OF THE KYRGYZ WOMEN OF THE AFGHAN PAMIR AND THE OBSERVANCE OF THEIR RIGHTS IN TURKEY
-
Сейталиева Г.А.
-
Сейталиева Г.А.
-
G.A. Seitalieva
-
Жизнь женщин-кыргызок Афганского Памира и Турецкого «Улуу Памир Койю» является яркой демонстрацией того, как политические и социально-экономические условия предопределяют права и статус женщин. Вместе с
вовлеченностью женщин в социально-экономические процессы в Турции, в социальной структуре кыргызского сообщества начались очень важные изменения. В Турции кыргызы достигли хороших социально-экономических показателей, вырос их уровень жизни. Это вызвало кардинальные
изменения в сфере семейно-брачных отношений. В Турции
женщин-кыргызок обучили планированию семьи. Благодаря
этому у женщин появилась возможность включиться в
активную социально-экономическую жизнедеятельность.
Взрослые женщины, у которых до этого никогда не было
возможности учиться на афганском Памире, также, как и
мужчины стали получать начальное и среднее образование. Вместе с образованием и полученными профессиональными навыками, женщины стали вносить свой существенный вклад в рост благосостояния семьи. Навсегда позади
осталась высокая смертность женщин из-за жестких природно-климатических условий, тяжелых родов, полной антисанитарии, недоступности медицинского обслуживания, различных болезней. Девочек больше не отдают замуж
в 9 лет, а 12-13 летняя девочка не считается взрослой и готовой к сексуальной жизни. Ранние браки, как и полигамия запрещены. Средняя продолжительность женщин
резко выросла и больше не составляет 40 лет. Женщине
вернули ее достоинство быть человеком.
-
Афган Памиринин жана Түрк «Улуу Памир Койюнун»
кыргыз-аялдарынын жашоосунун ачык көрүнүшү болуп
саналат, ал эми саясий жана социалдык-экономикалык
шарттар аялдардын укуктарын жана статусун коргоосу
мүмкүн экендигин көрсөтүү менен ишке ашырылат. Ошону
менен бирге Түркияда социалдык-экономикалык процесстерге аялдардын тартылуусу менен кыргыз жамаатынын
социалдык түзүмүндө өтө маанилүү өзгөрүүлөр башталды. Түркияда кыргыздар жакшы социалдык-экономикалык
көрсөткүчтөргө жетип, алардын жашоо деңгээли өстү.
Бул үй-бүлөлүк-нике мамилелери чөйрөсүндө түп-тамырынан бери өзгөртүүлөрдү жаратты. Түркияда кыргызстандык аялдар үй-бүлөнү пландоону үйрөтүштү. Ушундан
улам аялдардын активдүү социалдык-экономикалык жашоого аралашуусуна мүмкүнчүлүгү пайда болду. Ал эми
афган Памирине чейинки үйрөнүүгө мүмкүнчүлүгү эч качан
болбогон бойго жеткен аялдар да, эркектер да башталгыч
жана орто билим ала башташты. Аялдар билим берүү
жана алган кесиптик көндүмдөрдү менен бирге үй-бүлөнүн
бакубаттуулугунун өсүшүнө өзүнүн олуттуу салымын
кошо башташты. Катаал жаратылыш-климаттык
шарттардан улам аялдардын жогорку өлүмү, оор төрөттөр, толук антисанитардык абал, медициналык кызматтардын жеткиликтүү эместиги жана ар кандай оорулар
түбөлүккө артта калды. 9 жаштагы кыздарды турмушка
бербей калышты, ал эми 12-13 жаштагы кыз бойго жеткен эмес жана жыныстык жашоого даяр эмес болуп эсептелет. Эрте никеге, полигамияга катары тыюу салынды.
Аялдардын өмүрүнүн орточо узактыгы кескин өсүп, мындан ары 40 жаш эмес. Аялга адам болуу кадыр-баркын кайтарып беришти.
-
The lives of Kyrgyz women in the Afghan Pamir and the
Turkish «Ulu Pamir Koyu» are a vivid demonstration of how
political and socio-economic conditions predetermine the rights
and status of women. Together with the involvement of women
in the socio-economic processes in Turkey, very important changes began in the social structure of the Kyrgyz community. In
Turkey, the Kyrgyz have achieved good socio-economic indicators. Their standard of living has increased. This caused dramatic changes in the field of family and marriage relations. In
Turkey, Kyrgyz women were trained in family planning. Thanks
to this, women have the opportunity to engage in active socioeconomic life. Adult women, who had never had the opportunity
to study in the Afghan Pamir before, just like men, began to
receive primary and secondary education. Along with education
and acquired professional skills, women began to make their
significant contribution to the growth of family well-being. The
high mortality rate of women due to harsh climatic conditions,
difficult childbirth, complete unsanitary conditions, inaccessibility of medical care, and various diseases has been forever left
behind. Girls are no longer married at 9 years old, and a 12-13
year old girl is not considered an adult and ready for a sex life.
Early marriage and polygamy are prohibited. The average life
expectancy of women has increased dramatically. Now it is
much more than 40 years old. The woman was given back her
dignity to be human.
-
права женщин, ранние браки, полигамия, левират, афганский Памир, экономическая свобода, психологическая свобода.
-
аялдардын укуктары, эрте никеге туруу, полигамия, левират, афган Памири, экономикалык эркиндик, психологиялык эркиндик
-
women's rights, early marriage, polygamy, levirate, Afghan Pamir, economic freedom, psychological freedom.
Авторлор жөнүндө маалымат
-
Сейталиева Гульмиза Аскарбековна, Международный Университет Кыргызстана,
г.Бишкек, Кыргызская Республика,
кандидат философских наук, доцент.
-
Сейталиева Гульмиза Аскарбековна,
Кыргызстан Эл аралык университети,
Бишкек ш., Кыргыз Республикасы, философия илимдеринин кандидаты, доцент.
-
Gulzamira Seitalieva, International
University of Kyrgyzstan, Bishkek,
Kyrgyz Republic, candidate of philosophy,
associate professor.
DOI:10.26104/IVK.2019.45.557
НОВЫЙ СОЦИАЛЬНЫЙ ОПЫТ КЫРГЫЗСКИХ ЖЕНЩИН АФГАНСКОГО ПАМИРА И СОБЛЮДЕНИЕ ИХ ПРАВ В ТУРЦИИ Сейталиева Г.А.. Известия ВУЗов Кыргызстана. 2020. №. 3. C. 94-99
|
