|
|
-
Солтобаева К.Б.
-
Солтобаева К.Б.
-
K.B. Soltobaeva
-
ОСОБЕННОСТИ ФОРМИРОВАНИЯ ЛИТЕРАТУРНОЙ СКАЗКИ
-
АДАБИЙ ЖОМОКТУН КАЛЫПТАНУУ ӨЗГӨЧӨЛҮКТӨРҮ
-
FEATURES OF FORMATION OF THE LITERARY FAIRY TALE
-
В статье говорилось о некоторых особенностях становления и развития жанра «литературная сказка». Было
проведено сравнение с европейской и русской литературой,
отмечена связь литературной сказки с возникновением
письменности и национальной литературы. В XVIII веке, с
развитием романтизма в традициях народного творчества в Европе, литературная сказка сформировалась как самостоятельный художественный жанр. Затем жанр литературной сказки продолжил свое развитие в советской
литературе. Началом кыргызских литературных сказок
можно указать конец XV века, начало XVI века, труд
«Маджму ат-Таварих» Сайф ад-Дин Ахсикенди и его сына
Нооруз-Нурмухаммеда. В нем говорится, что древние санжыра, являющиеся устной историей кыргызов, сказочные
сюжеты, религиозные мифы и исторические события были
мастерски соединены и проработаны как единое целое. Затем в XIX веке из-под пера Молдо Кылыча появились такие
литературные сказки как “Канаттуулар” (Птицы), “Буудайык”, из-под пера Тоголока Молдо - “Эшек менен булбул”
(Осел и Соловей), “Карышкыр менен Түлкү” (Волк и Лиса),
“Бөдөнөнүн Түлкүнү алдаганы” (Как Перепелка обманула
Лису), “Иттин доолдай тиктирем дегени” (О собаке, которая хотела сшить себе халат-доолдай), “Абышка кемпирдин көмөчү” (Хлеб бабушки и дедушки), “Жети таз
менен жеке таз”, “Уй менен музоо” (Корова и теленок) и
другие сказки. Было исследовано, что некоторые из них
были взяты из кыргызских народных сказок, а другие
трансформированы из сказочных сюжетов соседних народов. Здесь даны примеры того, что наряду с интерсюжетом, бродячим сюжетом, у народов, не имеющих ничего
общего между собой, есть и одинаковые сказочные
-
Макалада “адабий жомок” жанрынын калыптанып
өнүгүшүнүн айрым өзгөчөлүктөрү тууралуу сөз болду. Ал
европа жана орус адабиятына салыштырылып иликтенип,
адабий жомок жазуунун жана улуттук адабияттын пайда болушу менен байланыштуулугу белгиленди. XVIII кылымда Европада элдик чыгармачылыктын салтындагы романтизмдин өнүгүшү менен адабий жомок өз алдынча көркөм жанр катары калыптанган. Кийин адабий жомок
жанры советтик адабиятта өнүгүүсүн уланткан. Ал эми
кыргыз адабий жомокторунун башаты XV кылымдын
аягы, XVI кылымдын башында жашап өткөн Сайпидин
Аксыкенти менен уулу Нурмукамбет Нооруздун “Мажму
атут-таворихти” алсак болот. Анда кыргыздардын оозеки
тарыхы болгон байыркы санжырасы, жомоктук сюжеттери, диний мифтер жана тарыхый окуялар чебердик менен данакерленип бир бүтүн туунду катары иштелип чыкканы айтылат. Кийин XIX кылымда Молдо Кылычтын калеминен “Канаттуулар”, “Буудайык”, Тоголок Молдонун
калеминен “Эшек менен булбул”, “Карышкыр менен
Түлкү”, “Бөдөнөнүн Түлкүнү алдаганы”, “Иттин доолдай
тиктирем дегени”, “Абышка кемпирдин көмөчү”, “Жети
таз менен жеке таз”, “Уй менен музоо” ж.б. өңдүү адабий
жомоктор пайда болду. Булардын ичинде айрымдары кыргыз элдик жомокторунан алынса, башкалары коңшу элдердин жомоктук сюжеттеринен трансформацияланганы
иликтенди. Мындан интерсюжет, селсаяк сюжет бирибири менен эч кандай алакалашуу байланышы болбогон элдерде дагы бирдей кездешкен жомоктук-сюжеттер бар
экени, алар кыргыздар да жолукканы мисалга алынды.
-
In article, it was told about some features of formation and
development of a genre "the literary fairy tale". Comparison
with the European and Russian literature was carried out, connection of the literary fairy tale with emergence of writing and
national literature is noted. In the 18th century, with development of romanticism in traditions of folk art in Europe, the literary fairy tale was created as an independent art genre. Then
the genre of the literary fairy tale continued the development in
the Soviet literature. The beginning of the Kyrgyz literary fairy
tales can indicate the end of the XV century, the beginning of the
XVI century, work "Madjma at-Tavarikh" Saif ad-Din Ahsikendi
and his son Nooruz-Nurmukhammed. In it is said that ancient
sanzhyra, being oral history of Kyrgyz, fantastic plots, religious
myths and historical events were skillfully connected and worked out as a unit. Then in the XIX century under the pen of Moldo
Kylych there were such literary fairy tales as “Kanattuular”
(Birds), “Buudaiyk”, under the pen of Togolok Moldo - "Eshek
menen bulbul" (A donkey and a Nightingale), "Karyshkyr menen
Tulku" (A wolf and a fox), "Bodonun Tulkunu aldagany" (As a
quail lied a fox), "Ittin dooldai tiktirem degeni" (About a dog
who wanted to sew to herself a dressing gown-doolday), "Abyshka kempirdin komochu" (Bread of a grandmother and a grandfather), "Zheti taz menen zheke taz", "Ui menen muzoo" (A cow
and a calf) and other fairy tales. It was investigated that some of
them were taken from the Kyrgyz national fairy tales, and others
are transformed from fantastic plots of the neighboring nations.
Here examples of the fact that along with inter plot, a vagrant plot, the people having nothing in common among themselves
have also identical fantastic plots which meet also at the Kyrgyz
folk are given.
-
сказка, литературная сказка, трансформация, авторская сказка, акыны-письменники, кочующий сюжет, интерсюжет.
-
жомок, адабий жомок, трансформация, автордук жомок, жазгыч акындар, көчмө сюжет, интерсюжет.
-
tale, literary tale, transformation, fairytale author, Akyns-writer, wandering plot, inter plot.
Авторлор жөнүндө маалымат
-
Солтобаева Клара Бактыгуловна, Кыргызский
государственный университет имени И.Арабаева,
г.Бишкек, Кыргызская Республика, старший
преподователь
-
Солтобаева Клара Бактыгуловна, И.Арабаев
атындагы Кыргыз мамлекеттик университети,
Бишкек шаары, Кыргыз Республикасы, ага
окутуучусу.
-
Klara Soltobaeva, Kyrgyz state university by name of I.
Arabaev, Bishkek, Kyrgyz Republic, senior lecturer.
DOI:10.26104/IVK.2019.45.557
Солтобаева К.Б. ОСОБЕННОСТИ ФОРМИРОВАНИЯ ЛИТЕРАТУРНОЙ СКАЗКИ. Известия ВУЗов Кыргызстана. 2019. №. 6. C. 177-180
|
