Научный журнал Кыргызстана

Акматова Т.А.
Акматова Т.А.
T. Akmatova

ВИНИТЕЛЬНЫЙ ПАДЕЖ В КЫРГЫЗСКОМ И УЗБЕКСКОМ ЯЗЫКАХ
КЫРГЫЗ ЖАНА ӨЗБЕК ТИЛДЕРИНДЕГИ ТАБЫШ ЖӨНДӨМӨСҮ
ACCUSATIVE CASE IN KYRGYZ AND UZBEK LANGUAGES

Среди грамматических падежей винительный указывает на объект, на который направлено действие. Согласно закону сингармонизма в кыргызском языке этот падеж изменяется в 16 вариантах окончаний. Этот падеж иногда сохраняется в предложении, а иногда даже не сохраняется. Окончание винительного падежа сохраняется в следующих случаях: если слово в этом падеже произносится с особым логическим акцентом, если местоимения находятся в падеже, если местоимения также находятся в падеже, и если между словом в винительном падеже и глаголом, управляющим им, не идут в ряд другие слова, изолированные друг от друга, синтаксическая связь между ними сохраняется в целях хранения. В следующих случаях, если слово, стоящее в винительном падеже, стоит рядом с глаголом, которым оно управляет, если слово в падеже не произносится с логическим ударением и выражающий его предмет не конкретизирован, а употребляется в общем, поверхностном виде, окончание падежа также опускается, чтобы избежать превышения количества слогов в стихах.
Грамматикалык жөндөмөлөрдүн ичинен табыш жөндөмөсү кыймыл-аракет багытталган объектини көрсөтөт. Кыргыз тилиндеги сингармонизм мыйзамына ылайык бул жөндөмө мүчө 16 вариантта өзгөрөт. Бул жөндөмө мүчө сүйлөмдө кээде сакталып айтылса, кээде сакталбай да айтыла берет. Табыш жөндөмөсүнүн мүчөсү төмөнкү учурларда сакталат: бул жөндөмөдөгү сөз өзгөчө логикалык басым менен айтылса, энчилүү аттар табыш жөндөмөдө турса, ат атоочтор да табыш жөндөмөнүн мүчөсүн алган болсо жана табыш жөндөмөдөгү сөз менен аны башкарган этиш катар келбей ортолорунда башка сөздөр келип, бири-биринен обочо турса алардын ортосундагы синтаксистик байланышты сактоо максатында сакталат. Ал эми төмөнкүдөй учурларда сүйлөмдө табыш жөндөмөдө турган сөз өзүн башкарган этиштин жанынан орун алса, бул жөндөмөдөгү сөз логикалык басым менен айтылбаса жана ал билдирген зат конкреттештирилбей, жалпы, үстүртөн колдонулса, ырларда муундун саны ашып кетпесин үчүн да жөндөмөнүн мүчөсү түшүрүлүп айтылат.
Among grammatical cases, the accusative indicates the object to which the action is directed. According to the law of synharmonism in the Kyrgyz language, this case changes in 16 endings. This case is sometimes preserved in the sentence, and sometimes it is not even preserved. The ending of the accusative case is preserved in the following cases: if the word in this case is pronounced with a special logical accent, if pronouns are in the case, if pronouns are also in the case, and if other words isolated from each other do not go in a row between the word in the accusative case and the verb controlling it, the syntactic connection between they are stored for storage purposes. In the following cases, if the word in the accusative case stands next to the verb it controls, if the word in the case is not pronounced with logical emphasis and the object expressing it is not specified, but is used in a general, superficial way, the ending of the case is also omitted to avoid exceeding the number of syllables in the verses.

винительный падеж, падежное окончание, объект, сохраненный случай, несохраненное произношение, принадлежное склонение, сингармонизм.
табыш жөндөмөсү, жөндөмө мүчөсү, объект, сакталган учур, сакталбай айтылышы, таандык жөндөлүш, сингармонизм.
accusative case, case ending, object, preserved case, unsaved pronunciation, proper declension, synharmonism.

Акматова Тансык ай Аманиллаевна, Кыргызский государственный университет им. И.Арабаева, г.Бишкек, КР, старший преподаватель.
Акматова Таңсык ай Аманиллаевна, И.Арабаев атындагы Кыргыз мамлекеттик университети, Бишкек шаары, Кыргыз Республикасы, улук окутуучу.
Tansyk ai Akmatova, Kyrgyz State University named after I.Arabaev, Bishkek, KR, senior lecturer.

Жүктөө

10.26104/NNTIK.2023.57.29.074

Жаңы саны

2024, №: 3

Наука, новые технологии и инновации Кыргызстана

Журналдар

Байланышуу