Научный журнал Кыргызстана

Момуналиев Р.К., Абдулдаев М.С., Жолдошова Н.А.
Момуналиев Р.К., Абдулдаев М.С., Жолдошова Н.А.
R. Momunaliev, M. Abduldaev, N. Zholdoshova

ОСОБЕННОСТИ РЕЖИМА И ГИДРОЭНЕРГЕТИЧЕСКИЙ ПОТЕНЦИАЛ РЕКИ ТУРГЕН АКСУ
ТУРГЕН АКСУ ДАРЫЯСЫНЫН РЕЖИМИНИН ӨЗГӨЧӨЛҮКТӨРҮ ЖАНА ГИДРОЭНЕРГЕТИКАЛЫК ПОТЕНЦИАЛЫ
FEATURES OF THE REGIME AND HYDROELECTRIC POTENTIAL OF THE TURGEN AKSU RIVER

В данной работе по изученности выбрана река Турген Аксу Аксуйского района Иссык-Кульского бассейна. Турген Аксу является левым притоком реки Джергалан. По данным среднегодовых наблюдений за период 38 лет метеорологической станции при МЧС КР «Чон-Ашу» рассчитаны ход изменение температуры воздуха и осадков, а также за теплый и холодный промежуток времени и их тренды. Восстановлены пропущенные ряды среднегодовых расходов реки Турген Аксу, рассчитаны по предварительным графоаналитическим методом максимальные расходы воды реки, а также вычислены аналитическая кривая заданной обеспеченности реки максимальных и среднегодовых расходов воды. Проведены расчет необходимых заданных P% обеспеченности максимальных и среднегодовых расходов воды. Изучен рельеф местности, высотные отметки, просчитаны уклоны по течению рек от устья до истоков. Для определения гидроэнергетического потенциала реки Турген Аксу были выполнены теоретические исследования гидроэнергетических характеристик реки, определены схемы размещения и участки для предполагаемого размещения малых ГЭС. Определены валовые, технические и экономические гидроэнергетические потенциалы реки. Экономические гидроэнергетические потенциалы реки, определены по месяцам, за холодный период года – с ноября по апрель месяц, за тёплый период – с мая по октябрь и за 12 месяцев года.
Бул эмгекте Ысык-Көл бассейнинин Аксуу районундагы Турген Аксу дарыясы тандалып алынган. Турген Аксу-Жыргалаң дарыясынын сол куймасы. Кыргыз Республикасынын Өзгөчө кырдаалдар министрлигине караштуу «Чоң-Ашу» метеорологиялык станциясынын 38 жылдык орточо байкоолорунун маалыматтары боюнча абанын температурасынын жана жаан-чачындын өзгөрүшү, ошондой эле жылуу жана муздак убакыт аралыгы жана алардын тренддери эсептелген. Турген Аксу дарыясынын орточо жылдык чыгымдарынын өтүп кеткен катарлары калыбына келтирилди, алдын ала графоаналитикалык метод боюнча дарыянын суусунун максималдуу чыгымдары эсептелди, ошондой эле суунун максималдуу жана орточо жылдык чыгымдарын дарыянын берилген камсыздалышынын аналитикалык ийри сызыгы эсептелди. Суунун максималдуу жана орточо жылдык чыгымдарын камсыз кылуунун зарыл болгон белгиленген Р% эсеби жүргүзүлдү. Жердин рельефи, бийиктик белгилери изилденип, дарыялардын оозунан баштап башына чейинки эңкейиштери эсептелди. Турген Аксу дарыясынын гидроэнергетикалык потенциалын аныктоо үчүн дарыянын гидроэнергетикалык мүнөздөмөлөрүнө теориялык изилдөөлөр жүргүзүлгөн, чакан ГЭСтерди жайгаштыруу үчүн жайгаштыруу схемалары жана участоктору аныкталган. Дарыянын дүң, техникалык жана экономикалык гидроэнергетикалык потенциалы аныкталды. Экономикалык гидроэнергетикалык потенциалы айлар боюнча, жылдын суук мезгилинде – ноябрдан апрелге чейин, жылуу мезгилде – майдан октябрга чейин жана жылдын 12 айында аныкталган.
In this work, the Turgen Aksu river of the Aksu district of the Issyk-Kul basin was selected according to the study. Turgen Aksu is a left tributary of the Jergalan River. According to the average annual observations for the period of 38 years of the meteorological station at the Ministry of Emergency Situations of the Kyrgyz Republic "Chon-Ashu", the course of changes in air temperature and precipitation, as well as over a warm and cold period of time and their trends are calculated. The missed series of average annual expenditures of the Turgen Aksu river were restored, the maximum water expenditures of the river were calculated by the preliminary graphoanalytic method, and the analytical curve of the given river security of maximum and average annual water expenditures was calculated. The calculation of the required specified P% of the maximum and average annual water consumption is carried out. The terrain, elevation marks were studied, the slopes along the river flow from the mouth to the sources were calculated. To determine the hydroelectric potential of the Turgen Aksu river, theoretical studies of the hydroelectric characteristics of the river were carried out, placement schemes and sites for the proposed placement of small hydroelectric power plants were determined. The gross, technical and economic hydropower potentials of the river are determined. The economic hydropower potentials of the river are determined by month, for the cold period of the year – from November to April, for the warm period – from May to October and for 12 months of the year.

воздух, температура воздуха, осадки, расход воды, объем воды, среднегодовой, среднемесячный, среднесуточный, высотные отметки, гидроэнергетический потенциал, мощность, электричество.
аба, абанын температурасы, жаан-чачын, суунун агымы, суунун көлөмү, орточо жылдык, орточо айлык, орточо суткалык, бийиктик белгилери, гидроэнергетикалык потенциал, кубаттуулук, электр энергиясы.
air, air temperature, precipitation, water consumption, water volume, average annual, average monthly, average daily, altitude, hydropower potential, power, electricity.

Момуналиев Руслан Кемелович, Национальная академия наук Кыргызской Республики, г. Бишкек, Кыргызская Республика, научный сотрудник. Абдулдаев Максат Секенович, Национальная академия наук Кыргызской Республики, г.Бишкек, Кыргызская Республика, заведующий лабораторией. Жолдошова Нурзада Адылбековна, Национальная академия наук Кыргызской Республики, г.Бишкек, Кыргызская Республика, младший научный сотрудник.
Момуналиев Руслан Кемалович, Кыргыз Республикасынын Улуттук илимдер академиясы, Бишкек шаары, Кыргыз Республикасы, илимий кызматкер. Абдулдаев Максат Секенович, Кыргыз Республикасынын Улуттук илимдер академиясы, Бишкек шаары, Кыргыз Республикасы, лаборатория башчысы. Жолдошова Нурзада Адылбековна, Кыргыз Республикасынын Улуттук илимдер академиясы, Бишкек шаары, Кыргыз Республикасы, кенже илимий кызматкер.
Ruslan Momunaliev, National Academy of Sciences of the Kyrgyz Republic, Bishkek, Kyrgyz Republic, researcher. Maksat Abduldaev, National Academy of Sciences of the Kyrgyz Republic, Bishkek, Kyrgyz Republic, head of the laboratory. Nurzada Zholdoshova, National Academy of Sciences of the Kyrgyz Republic, Bishkek, Kyrgyz Republic, junior researcher.

Жүктөө

10.26104/NNTIK.2023.38.28.004

Жаңы саны

2023, №: 5

Наука, новые технологии и инновации Кыргызстана

Журналдар

Байланышуу