Научный журнал Кыргызстана

Молдасламова А.К.
Молдасламова А.К.
A. Moldaslamova

ГРАММАТИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ ЯЗЫКА ПРОИЗВЕДЕНИЯ РАБГУЗИ «КИССАС УЛЬ-АНБИЯ» («РАССКАЗЫ О ПРОРОКАХ»)
РАБГУЗИНИН «КИССАС УЛЬ-АНБИЯ» («ПАЙГАМБАРЛАР БАЯНЫ») ЧЫГАРМАСЫНЫН ТИЛИНИН ГРАММАТИКАЛЫК ӨЗГӨЧӨЛҮКТӨРҮ
GRAMMATICAL FEATURES OF THE LANGUAGE OF RABGUZI'S WORK «KISSAS UL-ANBIA» («STORIES ABOUT THE PROPHETS»)

Арабские и персидские слова на языке письменных памятников вносят большой вклад в обогащение языка, в обогащение словарного запаса. Таким образом, одной из актуальных проблем является выявление динамики развития, изменения путем лингвистического анализа, раскрытия тонкостей языка реликвий как народного достояния, сопоставления с современным языком, с теми же языками-оригиналами. С этой целью в статье проведен анализ арабских и персидских слов на языке памятника Рабгузи «Киссас-уль-Анбия», который является памятником письменности средневековья. Арабские, персидские слова, как характер изменения в нашем языке, имели различный характер в звуковом, личностном, смысловом отношении. Звуковые изменения и звуковые совпадения отражают путь их развития. Звуковые, конструктивные особенности, состав лексического словарного запаса, изучения предложения по строению определяется характерной для памятника языковой системой. Арабские, персидские слова, вошедшие в Средние века, были намного больше, чем арабские, персидские слова в нашем современном языке. Многие арабские, персидские слова, в том числе религиозные, вышли из языкового употребления, и теперь ряд слов настолько ассимилирован и сформирован в нашем языке, что трудно отличить большинство арабских и персидских слов от коренных казахских слов. Несмотря на широкое использование арабских и персидских слов в древнеказахском литературном языке, он был языком, понятным тюркским народам, занимавшим обширную территорию, умел читать письменные произведения.
Жазма эстеликтердин тилиндеги араб жана фарсы сөздөрү тилди байытууга, сөз байлыгын байытууга чоң салым кошот. Ошентип, актуалдуу маселелердин бири-өнүгүү динамикасын, лингвистикалык анализ аркылуу өзгөрүүлөрдү аныктоо, элдик мурас катары реликвия тилинин оош-кыйыштарын ачып берүү, азыркы тил менен, ошол эле тилдер-оригиналдар менен салыштыруу. Ушул максатта макалада орто кылымдардагы жазуунун эстелиги болгон рабгузи эстелигинин "киссас-уль-анбия" тилиндеги араб жана фарсы сөздөрүнө талдоо жүргүзүлгөн. Араб, перс сөздөрү тилибиздеги өзгөрүүнүн мүнөзү катары тыбыштык, инсандык, семантикалык жактан ар кандай мүнөзгө ээ болгон. Үн өзгөрүүлөрү жана үн дал келүүлөрү алардын өнүгүү жолун чагылдырат. Үн, иштиктүү өзгөчөлүктөрү, лексикалык лексиканын курамы, структура боюнча сунуштарды изилдөө эстеликке мүнөздүү тил системасы менен аныкталат. Орто кылымдарга кирген араб, перс сөздөрү азыркы тилибиздеги араб, перс сөздөрүнөн алда канча көп болгон. Көптөгөн араб, перс сөздөрү, анын ичинде диний сөздөр тилдин колдонулушунан келип чыккан жана азыр бир катар сөздөр биздин тилге ушунчалык сиңип, калыптангандыктан, араб жана перс сөздөрүнүн көбүн түпкү казак сөздөрүнөн айырмалоо кыйын. Байыркы-казак адабий тилинде араб жана перс сөздөрүнүн кеңири колдонулганына карабастан, ал кеңири аймакты ээлеген, жазма чыгармаларды окуй алган түрк элдерине түшүнүктүү тил болгон
Arabic and Persian words in the language of written monuments make a great contribution to the enrichment of the language, to the enrichment of the vocabulary. Thus, one of the urgent problems is to identify the dynamics of development, changes through linguistic analysis, disclosure of the subtleties of the language of relics as a national treasure, comparison with the modern language, with the same original languages. To this end, the article analyzes Arabic and Persian words in the language of the Rabguzi monument "Kissas-ul-Anbia", which is a monument of medieval writing. Arabic and Persian words, as the nature of the change in our language, had a different character in terms of sound, personality, and meaning. Sound changes and sound coincidences reflect the path of their development. Sound, design features, the composition of the lexical vocabulary, the study of the sentence structure is determined by the language system characteristic of the monument. Arabic, Persian words that entered the Middle Ages were much more than Arabic, Persian words in our modern language. Many Arabic and Persian words, including religious ones, have fallen out of linguistic use, and now a number of words are so assimilated and formed in our language that it is difficult to distinguish most Arabic and Persian words from indigenous Kazakh words. Despite the widespread use of Arabic and Persian words in the ancient Kazakh literary language, it was a language understandable to the Turkic peoples who occupied a vast territory, and was able to read written works.

заимствованные слова, словарный запас, значение, религиозные слова, звук, состав, лексика.
насыя сөздөрү, лексика, мааниси, диний сөздөр, үн, курамы, лексика.
borrowed words, vocabulary, meaning, religious words, sound, composition, vocabulary

Молдасламова Айнур Калназаровна, Университет Мирас, г.Шымкент, Республика Казахстан, старший преподаватель.
Молдасламова Айнур Калназаровна, Мирас университети, Шымкент шаары, Казакстан Республикасы, улук окутуучу, магистрант.
Ainur Moldaslamova, Miras University, Shymkent, Republic of Kazakhstan, senior lecturer.

Жүктөө

10.26104/NNTIK.2023.44.50.052

Жаңы саны

2024, №: 3

Наука, новые технологии и инновации Кыргызстана

Журналдар

Байланышуу