Научный журнал Кыргызстана

Бекболотова К.Н., Шекеков А.Ш
Бекболотова К.Н., Шекеков А.Ш
K. Bekbolotova, А. Shekekov

ОЦЕНКА ГЕНОТИПОВ ЯРОВОЙ МЯГКОЙ ПШЕНИЦЫ С УЧАСТИЕМ ИЗОЛИРОВАННЫХ ЗАРОДЫШЕЙ НА СЕЛЕКТИВНЫХ СРЕДАХ IN VITRO, ИМИТИРУЮЩИХ К ДЕФИЦИТУ ВЛАГИ
КУРГАКЧЫЛЫКТЫ ИМИТАЦИЯЛАГАН СЕЛЕКТИВДИК IN VITRO АЗЫК ЧӨЙРӨДӨ ОБОЧОЛОНГОН ТҮЙҮЛДҮКТӨРДҮН ЖООП БЕРҮҮСҮ БОЮНЧА ЖАЗГЫ ЖУМШАК БУУДАЙДЫН ГЕНОТИПТЕРИН БААЛОО
ASSESSMENT OF SPRING SOFT WHEAT GENOTYPES BY RESPONSIVENESS ANDFALLOW EMBRYOS ON SELECTIVE MEDIA IN VITRO SIMULATING DROUGHT

Проведена оценка с участием сортов яровой мягкой пшеницы и их гибридов в эмбриокультуре in vitro на селективных питательных средах, имитирующих к дефициту влаги. Выявлены засухоустойчивые генотипы, перспективные для исспользования в качестве донорных растений при проведении селекционных исследований. Показано отсутствие зависимости между засухоустойчивостью изолированных зародышей родительских генотипов и их гибридов. Изучение собранного местного материала в ботанико-экологическом аспекте показало, что в сортах популяциях пшеницы наблюдалось очень большое разнообразие эколого-морфологических форм, разбросанных в разных зонах Кыргызстана. Всего в Кыргызстане найдено 60 разновидностей яровой пшеницы, относящихся к 6 видам. В настоящее время успешно проходят государственное сортоиспытание около 80 сортов пшеницы кыргызской, казахской селекции и селекции сран СНГ. Ежегодно испытываются до 35 сортов озимой мягкой пшеницы и до 12 сортов яровой мягкой пшеницы отечественной и зарубежной селекции для возделывания в различных зонах Кыргызстана. С 2010 г. На базе Государственной комиссии по сортоиспытанию сельскохозяйственных культур в республике организован Государственный центр по сортоиспытанию и генетическим ресурсам, который мобилизует и обеспечивает сохранение сортового разнообразия и сбор генофонда большинства сельскохозяйственных культур, в том числе и пшеницы.
Жазгы жумшак буудайдын сортторуна in vitro азык чөйрөлөрдө эмбриокультураларынын кургакчылыкты имитациялаган жооп кайтаруусуна баа берилди. Келечекте селекциялык изилдөөлөрдө донордук өсумдук катары колдонууга мүмкүн болгон, кургакчылыкка чыдамдуу генотиптер аныкталды. Обочолонгон түйүлдүктөрдүн кургакчыллыкка чыдамдуулугу боюнча ата-энелик генотиптердин жана алардын гибриддеринин ортосунда эч кандай байланыш жок. Чогултулган жергиликтүү материалдарды экологиялык аспект изилдөө буудайдын сортторунда экологиялык жана морфологиялык формалардын өтө көп түрдүүлүгү байкалаарын көрсөттү, Кыргызстанда жалпысынан жаздык буудайдын 60 сорту табылган, алар 6 түргө кирет. Учурда Кыргызстан, Казакстан жана КМШ өлкөлөрүнүн селекциясынын 80 ге жакын буудай сорттору Мамлекеттик сорт сыноолорунан ийгиликтүү өтүүдө. Кыргызстандын ар кайсы зоналарында өстүрүү үчүн жыл сайын жумшак буудайдын 35ке чейинки сорту жан ата мекендик жана чет элдин селекциясынын жаздык жумшак буудайдын 12ге чейин сорту сыналат. 2010-жылдан тартып Республикадагы айыл-чарба өсумдукторүнүн сортторун сыноо боюнча Мамлекеттик комиссиянын базасында айыл-чарба өсүмдүктөрүн, анын ичинде буудайдын сортторунун көп түрдүүлүгүн сактоону жана сорттордун генофондун чогултууну камсыз кылуучу сортту сыноо жана генетикалык ресурстар боюнча Мамлекеттик борбор уютурган
The responsiveness of spring soft wheat varieties and their hybrids in in vitro embreculture on nutrient media imitating duougth was assessed. Identified drought- resistant genotypes are promising for use as donor plants in cellation research shows no relationship between the drought resistance of isolated embryos of parental genotypes and their hybrids. The study of the collected Iocal material in Botany and the ecological aspect showed that in the varieties of wheat populations there was a very wide variety of ecological morphological forms scattered in different zones of Kyrgyzstan. In total, 60 varieties of spring wheat were found in Kyrgyzstan belonging to 6 species. Currently, about 80 varieties of wheat of the Kyrgyz, Kazakh selection and selection of the CIS countries are successfully undergoing state varieties testing. Up to 35 varieties of winter soft wheat and up to 12 varieties of spring soft wheat of domestic and foreing breeding are tested annually for cultivation in various zones of Kyrgyzstan. 2010, on the basis of the state Commission for Variety Testing of Agricultural Crops in the Republic, a State Center for Variety Testing and Genetic Resourced was organized that mobilized and ensures the preservation of varietal diversity and the collection of the gene pool of most agricultural crops, including wheat.

изолированный зародыш, эмбриокультура in vitro, засуха, яровая пшеница, мягкая пшеница
обочолонгон түйүлдүк, эмбриокультура in vitro, кургакчылык, жазгы буудай, жумшак буудай.
isolated embryo, in vitro embryo culture, drought, spring wheat, soft wheat.

Бекболотова Кундуз Нурлановна, Кыргызский национальный университет им. Ж.Баласагына, г.Бишкек, Кыргызская Республика, магистрант. Шекеков Аскербек Шекекович, Кыргызский национальный университет им. Ж.Баласагына, г.Бишкек, Кыргызская Республика, кандидат медицинских наук, доцент.
Бекболотова Кундуз Нурлановна, Ж.Баласагын атындагы Кыргыз улуттук университети, Бишкек шаары, Кыргыз Республикасы, магистрант. Шекеков Аскербек Шекекович, Ж.Баласагын атындагы Кыргыз улуттук университети, Бишкек шаары, Кыргыз Республикасы, медицина илимдеринин кандидаты, доцент.
Kunduz Bekbolotova, Kyrgyz National University named after Zh. Balasagyn, Bishkek, Kyrgyz Republic, undergraduate student. Askerbek Shekekov, Kyrgyz National University named after Zh.Balasagyn, Bishkek, Kyrgyz Republic, candidate of medical sciences, associate professor.

Жүктөө

10.26104/NNTIK.2023.53.16.004

Жаңы саны

2023, №: 5

Наука, новые технологии и инновации Кыргызстана

Журналдар

Байланышуу