|
|
-
Жакыпбекова А.Т., Кулчинова Г.А.
-
Жакыпбекова А.Т., Кулчинова Г.А.
-
A. Jakypbekova, G. Kulchinova
-
УРАНОВЫЕ ОТХОДЫ НА ЮГЕ КЫРГЫЗСТАНА: ЛОКАЛЬНЫЕ ПРОБЛЕМЫ, РЕГИОНАЛЬНЫЕ ПОСЛЕДСТВИЯ, ГЛОБАЛЬНОЕ РЕШЕНИЕ
-
ТҮШТҮК КЫРГЫЗСТАНДАГЫ УРАН КАЛДЫКТАРЫ: ЖЕРГИЛИКТҮҮ КӨЙГӨЙЛӨР, АЙМАКТЫК КЕСЕПЕТТЕР, ГЛОБАЛДЫК ЧЕЧИМ
-
URANIUM WASTE IN SOUTHERN KYRGYZSTAN: LOCAL PROBLEMS, REGIONAL IMPLICATIONS, GLOBAL SOLUTION
-
В настоящее время на территории Кыргызской Республики загрязнение окружающей среды отходами и выбросами
ряда горных предприятий и отдельные ситуации, связанные с
работами по их захоронению, приводят к нерациональному использованию природных ресурсов, потере биоразновидностей и
земель, росту опасных химических веществ, что влечёт за собой значительный экономический ущерб и представляют значительную опасность. На территории республики таких
объектов более 130, объем хранящихся отходов превышает
620 млн. м3
, а занимаемая площадь 1950 га. Остается очень
сложным экологическое положение в поселке городского типа
Шекафтар, Сумсар, Терек-Сай Джалал-Абадской области, где
хранятся вредные ядовитые горные отходы. Состояние хвостохранилищ в поселке городского типа Шекафтар, Сумсар,
Терек-Сай, особенно №1,2,3 в Сумсаре очень тяжелое и вызывает значительную обеспокоенность. Некоторые дома в поселке городского типа Шекафтар расположены вблизи радиоактивных хвостохранилищ и оставленных горных пород. Некоторые жители, хотя информированы о вредности этих ядовитых горных отходов, построили там кошары для скота. В
населенных пунктах определен высокий уровень радона
(222Rn86), его концентрации превышают норму ДВК (допустимой высокой концентрации) в 9-10 раз.
-
Азыркы учурда Кыргыз Республикасынын аймактарында
бир катар тоо-кен ишканаларынан бөлүнүп чыккан уулуу радиациялык калдыктарды жер алдына көмүү иштерине байланышкан айрым кырдаалдар менен айлана-чөйрөнүн булгануусуна, биологиялык ар түрдүүлүктүн азаюусуна, коркунучтуу
химиялык заттардын көбөйүшүнө алып келип, мындан сырткары жаратылыш ресурстарын туура эмес пайдалануунун натыйжасында мамлекетибиз олуттуу экономикалык зыянга
учуроодо. Республиканын аймагында мындай объекттер
130дан ашык, сакталган уулуу калдыктардын көлөмү 620 куб
метрден ашык, ал эми ээлеген аянты 1950 га түзөт. Ал эми
Жалал-Абад областына караштуу Чаткал районундагы Шекафтар, Сумсар жана Терек-Сай шаарчаларындагы урандын
зыяндуу, уулуу тоо таштандылар жана калдыктар сакталган
жайлардын абалы, өзгөчө Сумсардагы №1,2,3-калдык сактоочу жайлардын техникалык абалы өтө оор жана бир кыйла
тынчсызданууну туудурат. Шекафтар шаарчасындагы айрым үйлөр радиоактивдүү калдыктар сакталуучу жана ыргытылган тоо калдыктарына жакын жайгашкан. Калк жашаган жерлерде радон газынын (222Rn86), ал эми сууда кадмийдин
(112Cd48), топуракта цезийдин (132Cs55) составынын деңгээли
жогору экендиги биздин жыйналган материалдардын негизинде Ош шаарындагы радиологиялык жана СЭСтин лабораторияларында анализдерди сапаттуу текшерүүдөн өткөрүп
аныкталган, анын концентрациялары ЧЖК (чектелген жогорку концентрациясы) нормаларынан 9-10 эсеге ашып турат.
-
Currently, on the territory of the Kyrgyz Republic, environmental pollution by waste and emissions from a number of mining
enterprises and certain situations related to their disposal lead to
the irrational use of natural resources, the loss of biodiversity and
land, the growth of hazardous chemicals, which entails significant
economic damage and pose a significant risk.There are more than
130 such facilities on the territory of the republic, the volume of
stored waste exceeds 620 million m3, and the occupied area is 1950
hectares. The ecological situation in the settlement remains very difficult. Shekaftar, Sumsar, Terek-Sai of the Jalal-Abad region, where
hazardous toxic mountain waste is stored. The state of tailings in the
settlement Shekaftar, Sumsar, Terek-Sai, especially No. 1,2,3 in
Sumsar is very serious and causes considerable concern. Some houses in the village Shekaftar are located near radioactive tailings and
abandoned rocks. Some residents, although aware of the harmfulness of this poisonous mountain waste, have built sheds for livestock
there. In settlements, a high level of radon (222Rn86), was determined,
its concentration exceeds the norm of DVK (permissible high concentration) by 9-10 times.
-
отвал, хвостохранилище, опасность вскрытия хвостохранилищ, остатки урана, геомеханика, ядовитая почва, склон, напряжение.
-
калдык сактагычтар, калдыктар, калдык сактагычтардын ачылуу коркунучу, ууланган топурактар, уран калдыктары, жер көчкүлөр, чыңалуу, геомеханика.
-
dump, tailings pond, tailings risk of dissection, the remains of uranium, geomechanics, toxic soil, slope, voltage.
Авторлор жөнүндө маалымат
-
Жакыпбекова Атыргуль, Ошский государственный
университет, г. Ош, Кыргызская Республика,
старший преподаватель.
Кулчинова Гульшайыр, Ошский государственный
университет, г. Ош, Кыргызская Республика,
преподаватель.
-
Жакыпбекова А.Т., Ош мамлекеттик университети,
Ош шаары, Кыргыз Республикасы, улук
окутуучу.
Кулчинова Г.А., Ош мамлекеттик университети, Ош
шаары, Кыргыз Республикасы, окутуучу.
-
Atyrgul Zhakypbekova, Osh State University, Osh,
Kyrgyz Republic, senior lecturer.
Gulshaiyr Kulchinova, Osh State University, Osh,
Kyrgyz Republic, lecturer.
10.26104/NNTIK.2022.35.17.003
Жакыпбекова А.Т., Кулчинова Г.А. УРАНОВЫЕ ОТХОДЫ НА ЮГЕ КЫРГЫЗСТАНА: ЛОКАЛЬНЫЕ ПРОБЛЕМЫ, РЕГИОНАЛЬНЫЕ ПОСЛЕДСТВИЯ, ГЛОБАЛЬНОЕ РЕШЕНИЕ. Наука, новые технологии и инновации Кыргызстана. 2022. №. 8. C. 12-15
|
