|
|
-
Кенжебаев Д.О.
-
Кенжебаев Д.О.
-
D. Kenzhebaev
-
РАЗРУШЕНЫ «ГРАНИЦЫ» РОДНОГО ЯЗЫКА
-
ТИЛИБИЗДИН «ЧЕК АРАСЫ» БУЗУЛГАН
-
«BOUNDARIES» OF THE KYRGYZ LANGUAGE THAT ARE BEING DESTROYED
-
К числу современных актуальных проблем в области кыргызского языкознания следует отнести теоретические вопросы, касающиеся обоснования необходимости реформирования
ныне действующего алфавита кыргызского языка. Поскольку
действующий алфавит кыргызского языка и связанные с ним
орфографические приципы послужили в качестве предпосылок
для появления фонетически и семантически неадаптированных лексических единиц в кыргызском языке и подобная тенденция сохраняется по настоящее время. Согласно упомянутых орфографических и орфоэпических принципов, слова,
заимствованные с русского языка, а также через русский язык
из других языков, происносятся и пишутся в соотвествии с
нормами русского языка, что привело к исчезновению, так называемого, фонологического «сита» кыргызского языка. Эти
негативные факторы, в свою очередь, привели к тому, что в
поцесс заимствования осуществлялся без учета таких фонетических законов как эпентеза, диереза, эпитеза, протеза,
субституция, аккомодация, сингармонизм, а следовательно, и
без учета того факта, что ударение в кыргызском языке
имеет устойчивый характер.
-
Учурда кыргыз тил илими жаатындагы актуалдуу көйгөйлөрдүн катарында кыргыз тилинин алфавитин реформалоо
зарылдыгы аркылуу шарттталган айрым теориялык маселелер да турат. Анткени азыркы кыргыз тилинин алфавити жана ага байланышкан орфографиялык принциптердин орус тилинен кирген сөздөрдүн формалдык жана семантикалык жактан адаптацияланбай кабыл алынышына өбөлгө түзүп келген
жана мындай тенденция азыркы мезгилде да сакталууда. Анткени 1953-жылы кабыл алынган жана айрым бир өзгөртүүлөрдү киргизүү менен бүгүнкү күндө дагы колдонулуп жаткан орфографиябыздын өздөштүрүлгөн сөздөрдүн жазылышы боюнча: «Орус тилинен же ал аркылуу башка тилдерден кирген сөздөр, негизинен, орус орфографиясынын эрежелерине ылайык
жазылат» деген эрежеси кыргыз тилине кабыл алынып жаткан сөздөргө карата фонетикалык ыңгайлашуу «чыпкасын»
жоюп, орус тилиндегидей жазып, жазгандан кийин аларды
ошол калыбында айтып да калганыбыз. Натыйжада, мындай
негативдүү факторлордун таасири астында кыргыз тилине
сөздөр эпентеза, диереза, эпитеза, протеза, субституция, аккомодация, сингармонизм өңдүү фонетикалык мыйзамдардын
сакталбай, басымдын туруктуулугунун бузулуусу аркылуу
кабыл алынган.
-
Among the current urgent problems in the field of Kyrgyz linguistics should be concerned theoretical issues relating justification
of the need to reform the current alphabet of the Kyrgyz language.
Since the current alphabet of the Kyrgyz language and the orthographic principles connected with those that served as premises for
the appearance of phonetically and semantically unadapted lexical
units in the Kyrgyz language and such tendency continues to the
present. According to the above-mentioned orthographic and orthoepic principles, words, which are borrowed from the Russian language as well as those, which are borrowed from other languages
to the Russian language , are pronounced and written in accordance
with the norms of the Russian language, which led to the disappearance of the so-called phonological «sieve» of the Kyrgyz language. These negative factors, in turn, led to the fact that the borrowing process was carried out without taking into account such phonetic laws as epenthesis, dieresis, epithesis, prosthesis, substitution,
accommodation, synharmonism, and, consequently, and then without taking into account the fact that stress in the Kyrgyz language
has a stable character.
-
алфавит, орфография, эпентеза, диереза, эпитеза, протеза, субституция, аккомодация, сингармонизм, фонетическая адаптация.
-
алфавит, орфография, эпентеза, диереза, эпитеза, протеза, субституция, аккомодация, сингармонизм, фонетикалык адаптация.
-
alphabet, spelling, epenthesis, dieresis, epithesis, prosthesis, substitution, accommodation, synharmonism, phonetic adaptation, phonological system, semantic adaptation.
Авторлор жөнүндө маалымат
-
Кенжебаев Даирбек Орунбекович, Кыргызский
государственный университет имени
И. Арабаева, г. Бишкек, Кыргызская Республика,
доктор филологических наук, профессор.
-
Кенжебаев Даирбек Орунбекович, И.Арабаев
атындагы Кыргыз мамлекеттик университети,
Бишкек шаары, Кыргыз Республикасы,
филология илимдеринин доктору, профессор.
-
Dairbek Kenzhebaev, Kyrgyz State University by name
of I. Arabaev, Bishkek, Kyrgyz Republic, doctor of
philological sciences.
10.26104/NNTIK.2022.51.99.074
Кенжебаев Д.О. РАЗРУШЕНЫ «ГРАНИЦЫ» РОДНОГО ЯЗЫКА. Наука, новые технологии и инновации Кыргызстана. 2022. №. 2. C. 299-302
|
