Научный журнал Кыргызстана

Калашникова О.Ю., Подрезова Ю.А., Павлова И.А., Нурбацина А.А.
Калашникова О.Ю., Подрезова Ю.А., Павлова И.А., Нурбацина А.А.
О. Kalashnikova, Yu. Podrezova, I. Pavlova, A. Nurbatsina

ДИНАМИКА СТОКА ВЕРХОВЬЕВ РЕКИ НАРЫН В ПРОШЛОМ И БУДУЩЕМ
НАРЫН ДАРЫЯСЫНЫН ЖОГОРКУ АГЫМЫНЫН ӨТКӨН ЖАНА КЕЛЕЧЕК УБАКЫТТАГЫ ДИНАМИКАСЫ
DYNAMICS OF THE FLOW OF THE UPPER REACHES OF THE NARYN RIVER IN THE PAST AND FUTURE

Проанализированы происходящие изменения климатических характеристик и гидрологического стока по различным периодам, выделенным по разностно-интегральной кривой годового стока реки Нарын в створе г. Нарын в пределах которого река имеет ледниково-снеговое питание. Получены средние месячные расходы воды на период с 2020 по 2100 гг. по рассчитанным изменениям температуры воздуха и осадков по данным метеостанции Тянь-Шань для двух сценариев CMIP5 RCP4.5 и RCP8.5. В период 1931-2020гг. по данным метеостанции Тянь-Шань наблюдается устойчивое повышение средних температур воздуха и понижение осадков. Согласно сценариям CMIP5 RCP4.5 и RCP8.5, температура воздуха к концу XX века также будет повышаться, а осадки – понижаться. Гидрологическое моделирование стока реки по модели HBV light с учетом прогнозных оценок температуры и осадков по CMIP5 RCP4.5. и RCP8.5 показало незначительное уменьшение годового стока реки до створа г.Нарын. Наибольшие изменения стока произойдут в период с мая по август. Пики паводков и максимальные расходы воды будут отмечаться на месяц раньше – в июне.
Ар кандай мезгилдеги климаттык мүнөздөмөлөрдүн жана гидрологиялык агымдардын өзгөрүүлөрү талданып, Нарын дарыясынын жылдык агымынын айырма-интегралдык ийри сызыгы менен аныкталат, Нарын шаарынын трассасында дарыя мөңгү-кар менен азыктанат. 2020-жылдан 2100- жылга чейинки мезгил үчүн суунун орточо айлык керектөөсү алынды. Тянь-Шань метеорологиялык станциясынын CMIP5 RCP4.5 жана RCP8.5 эки сценарийи боюнча абанын температурасынын жана жаан-чачындын эсептелген өзгөрүүлөрү каралды. 1931-2020-жылдары. Тянь-Шань метеорологиялык станциясынын маалыматы боюнча абанын орточо температурасынын туруктуу жогорулашы жана жаан-чачындын азайышы байкалууда. CMIP5 RCP4.5 жана RCP8.5 сценарийлерине ылайык, XX кылымдын аягында абанын температурасы да жогорулайт, ал эми жаан-чачындар азаят. CMIP5 RCP4.5 боюнча температуранын жана жаанчачындын болжолдуу баалоолорун эске алуу менен HBV light моделин колдонуу менен дарыянын агымын гидрологиялык моделдөө, жана RCP8.5 Нарын участкасына дарыянын жылдык агымынын бир аз азайгандыгын көрсөттү. Агымдын эң чоң өзгөрүүлөрү май-август айларында болот. Селдин эң жогорку чеги жана суунун максималдуу агып чыгышы бир ай мурда – июнь айында байкалат
The ongoing changes in climatic characteristics and hydrological runoff for different periods, selected by the differenceintegral curve of the annual runoff of the Naryn River in the alignment of the city of Naryn, within which the river has glaciersnow feeding have been analyzed. The average monthly water discharge for the period from 2020 to 2100 has been obtained according to the calculated changes in air temperature and precipitation according to the Tien Shan meteorological station for two scenarios CMIP5 RCP4.5 and RCP8.5. According to the Tien Shan meteorological station, there was a steady increase in average air temperatures and a decrease in precipitation during the period 1931-2020. According to the CMIP5 RCP4.5 and RCP8.5 scenarios, air temperature will also increase by the end of the 21st century, while precipitation will decrease. Hydrological modelling of river flow according to HBV light model taking into account forecast estimates of temperature and precipitation by CMIP5 RCP4.5 and RCP8.5 showed a slight decrease in the annual flow of the river to the alignment of Naryn. The greatest flow changes will occur between May and August. Flood peaks and maximum water discharges will be observed a month earlier - in June.

сток реки, верховья реки, река Нарын, изменения температуры, изменения осадков, прогноз, моделирование стока, метеорологическая станция.
дарыянын агымы, жогорку дарыя, Нарын дарыясы, температуранын өзгөрүшү, жаан-чачындын өзгөрүшү, агымды болжолдоо, моделдөө, метеорологиялык станция
river flow, upper reaches of the river, Naryn river, temperature changes, precipitation changes, forecast, flow modeling, meteorological station.

Калашникова Ольга Юрьевна, ЦентральноАзиатский институт прикладных исследований земли, г. Бишкек, Кыргызская Республика, кандидат географических наук, научный сотрудник. Подрезова Юлия Андреевна, Центрально-Азиатский институт прикладных исследований земли, г. Бишкек, Кыргызская Республика, кандидат географических наук, старший научный сотрудник. Павлова Ирина Анатольевна, Государственное предприятие «Кыргызаэронавигация», г. Бишкек, Кыргызская Республика, кандидат географических наук. Нурбацина Алия Аспандияровна, Республиканское государственное предприятие «Казгидромет» по г.Алматы при Министерстве экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан, г. Алматы, Республика Казахстан
Калашникова Ольга Юрьевна, Жер колдонмо изилдөөлөр Борбор Азия институту, Бишкек шаары, Кыргыз Республикасы, география илимдеринин кандидаты, илимий кызматкер. Подрезова Юлия Андреевна, Жер колдонмо изилдөөлөр Борбор Азия институту, Бишкек шаары, Кыргыз Республикасы, география илимдеринин кандидаты, ага илимий кызматкер. Павлова Ирина Анатольевна, «Кыргызаэронавигация» мамлекеттик ишканасы, Бишкек шаары, Кыргыз Республикасы, география илимдеринин кандидаты. Нурбацина Алия Аспандияровна, Казакстан Республикасынын Экология, Геология жана жаратылыш ресурстары министрлигинин алдындагы Алматы шаары боюнча «Казгидромет» республикалык мамлекеттик ишканасы, Алматы шаары, Казакстан Республикасы
Olga Kalashnikova, Central Asian Institute for Applied Geosciences, Bishkek, Kyrgyz Republic, candidate of geographical sciences, researcher. Yuliia Podrezova, Central Asian Institute for Applied Geosciences, Bishkek, Kyrgyz Republic, candidate of geographical sciences, senior researcher. Irina Pavlova, State Enterprise «Kyrgyzaeronavigatsia», Bishkek, Kyrgyz Republic, candidate of geographical sciences. Aliya Nurbatsina, Republican State Enterprise «Kazhydromet» of Almaty under the Ministry of Ecology, Geology and Natural Resources of the Republic of Kazakhstan, Almaty, Republic of Kazakhstan.

Жүктөө

10.26104/NNTIK.2022.63.17.010

Жаңы саны

2024, №: 3

Наука, новые технологии и инновации Кыргызстана

Журналдар

Байланышуу