|
|
-
Абытов Б.К., Бабаева Х.С.
-
Абытов Б.К., Бабаева Х.С.
-
B.K. Abytov, Kh.S. Babaeva
-
ВЕЛИКОДЕРЖАВИЯ – МОЩНАЯ ИМПЕРИЯ КЫРГЫЗОВ: УСТРОЙСТВО И УПРАВЛЕНИЯ ГОСУДАРСТВОМ
-
УЛУУ КЫРГЫЗ ДӨӨЛӨТҮ – ЭЛИБИЗДИН КҮЧТҮҮ ИМПЕРИЯСЫ: МАМЛЕКЕТТИК ТҮЗҮЛҮШҮ ЖАНА БАШКАРУУ ЫКМАСЫ
-
VELIKODERZHAVIYA – POWERFUL EMPIRE OF KYRGYZ: STRUCTURE AND GOVERNANCE OF THE STATE
-
В статье предпринята попытка, восстановить государственность кыргызов, в лице средневекового Великодержавия,
занимавшее важное место на истолрико-политической арене
региона Центральной Азии. Известно, что ранее факты и события государственности кыргызов интерпретировались в
других теориях, исторической литературе ранних времен, не в
пользу интересов кыргызского народа. Более того, замалчивался сам факт существования государственности кыргызов, как
в древности – «Владения гяньгуней (кыргызов)», «Кыргыз-го –
Царство кыргызов», так и в эпохи средних веков – «Енисейский
каганат» и «Великодержавия кыргызов». Благодаря суверенитету и независимости Кыргызстана, восстановили становление, развитие и основные этапы государственности кыргызов,
в разные эпохи исторического развития. Исследование проведено с позиции интересов современного государства кыргызов.
Имеющиеся у нас на руках источники свидетельствуют, что
государственность кыргызов существует более двух тысяч
лет. Если учесть последние находки китайских историков, то
насчитывает все 3000 лет, просто находки наших коллег из
Поднебесной, еще полностью не дошли до читателей нашей
страны. В данной статье изучены основные признаки, возникновения, развитие, государственное устройство, система управления «звездного часа» государственности – Великодержавия кыргызов. Показано, что было налицо, все признаки мощного, многонационального государственного объединения в IXX вв. Авторы полагает, что государственность кыргызов –
это целая политическая, идеологическая и культурная ориентация народа во времени. Смена государственности определялась целями, которые стояли перед народом в тот или иной
отрезок времени. В статье рассмотрены политико-правовые
и исторические проблемы государственности Великодержавии кыргызов.
-
Макалада орто кылымдарда, Борбордук Азия чөлкөмүнүн тарыхый-саясий аренасында олуттуу орунду ээлеп, кыргыз мамлекеттүүлүгүнүн Улуу дөөлөтүн баштан кечирген
мезгилге тарыхый саресеп салынат. Маалым болгондой мурдагы мезгилдердеги теорияларда, тарыхый маалыматтарда,
кыргыз мамлекеттүүлүгүнүн омоктуу фактылары жана окуялары туура эмес чагылдырылып, кыргыз элинин, мамлекетинин кызыкчылыгын көздөгөн эмес. Керек болсо байыркы “Гяньгундардын (кыргыздардын) ээлиги”, “Кыргыз-го – Кыргыз падышалыгы”, кийинки “Энесай кыргыз каганаты”, “Улуу кыргыз дөөлөтү” сыяктуу тарыхый малыматтар көз жаздымында калып кеткен. Эгемендүүлүктүн жана көз карандысыздыктын жылдарында, биз мурда “унутта” калып кеткен кыргыз
мамлекеттүүлүгүнүн негизги доорлорун, олуттуу мезгилдерин, тарыхый таризде толугу менен калыбына келтирип, терең, ар тараптуу изилдөөлөргө, мурда белгисиз табылгаларга
ээ боло алдык. Биздин изилдөөлөр, кыргыз элинин, мамлекетинин кызыкчылыктарын эске алуу менен жүргүзүлдү. Акыркы
колдо бар маалыматтарга таянсак кыргыз мамлекеттүүлүгү
2000 жылдан ашык тарыхка ээ болуп эсептелет. Эгерде
акыркы жылдардагы кытай тарыхчыларынын табылгаларын
кошсок, алар кыргыз журтчулугуна толук жете элек, кыргыз
мамлекеттүүлүгү 3000 жылдык тарыхка ээ болуп эсептелет.
Макалада “жылдыздуу мезгил” болгон Улуу кыргыз дөөлөтүнүн негизги мамлекеттик белгилери, пайда болуусу, өнүгүүсү,
түзүлүшү, башкаруу ыкмасы, алардын өзгөчөлүгү, IX-X кк.
кыргыздардын бирдиктүү, көп улуттуу күчтүү мамлекети
болгону каралат. Авторлор ошол кездеги кыргыз мамлекеттүүлүгүн, өз мезгилинин саясий, идеологиялык жана маданий
багыты катары карашкан. Мамлекеттүүлүк тигил же бул
доордо пайда болгон милдеттерге ылайык өзгөрүп турганын
белгилешет. Демек макалада Улуу кыргыз дөөлөтүнүн саясий,
укутук жана тарыхый көйгөйлөрү каралган.
-
In the article, an attempt is made to restore the statehood of
the Kyrgyz people, represented by the medieval Great Power, which
occupied an important place in the historical-political arena of the
Central Asian region. It is known that earlier the facts and events of
the kyrgyz statehood were interpreted in other theories, based not
on the interests of the kyrgyz people. moreover, the very fact of the
existence of the kyrgyz state was hushed up, both in ancient times –
"the possessions of the gyangun", "kyrgyz-go", and in the middle
ages – "the yeniseikhaganate" and "the great power of the kyrgyz".
Thanks to the sovereignty and independence of kyrgyzstan, we restored the formation, development and main stages of the kyrgyz
statehood, in different epochs of historical development. The study
is conducted from the point of view of the interests of the modern
kyrgyz state. Thekyrgyz state has existed for more than two thousand
years. This article examines the main features, origin, development,
state structure and management system of the" star hour " of statehood – the great power of the kyrgyz. It is shown that there were all
the signs of a powerful, multinational state association in the ix-x
centuries. the author believes that the statehood of the kyrgyz is a
whole political, ideological and cultural orientation of the people in
time. The change of the state was determined by the goals that the
people faced in a given period of time. The article deals with the
political, legal and historical problems of the state of the great power of the kyrgyz people.
-
кыргызы, государственность, эпоха, Великодержавия, признаки, устройство, система управления, многонациональное государство, мощная империя.
-
кыргыздар, мамлекеттүүлүк, Улуу кыргыз дөөлөтү, жылдыздуу мезгил, негизги белгилери, мамлекеттик түзүлүшү, башкаруусу, көп улуттуу, күчтүү империя.
-
kyrgyz, statehood, era, Great powers, signs, structure, system of government, multinational state, powerful empire.
Авторлор жөнүндө маалымат
-
Абытов Байболот Капарович, Ошский государственный юридический институт, г.Ош, Кыргызская
Республика, доктор исторических наук, профессор.
Бабаева Халича Сафаровна, Баткенский государственный университет, г.Баткен, Кыргызская
Республика, преподаватель.
-
Абытов Байболот Капарович, Ош мамлекеттик
юридикалык институту, Ош шаары, Кыргыз Республикасы, тарых илимдеринин доктору, профессор.
Бабаева Халича Сафаровна, Баткен мамлекеттик
университети, Баткен шаары, Кыргыз Республикасы, окутуучу.
-
Baybolot Abytov, Osh State Law Institute, Osh, Kyrgyz
Republic, doctor of historical sciences, professor.
Khalicha Babaeva, Batken State University, Batken,
Kyrgyz Republic, lecturer.
DOI:10.26104/NNTIK.2019.45.557
Абытов Б.К., Бабаева Х.С. ВЕЛИКОДЕРЖАВИЯ – МОЩНАЯ ИМПЕРИЯ КЫРГЫЗОВ: УСТРОЙСТВО И УПРАВЛЕНИЯ ГОСУДАРСТВОМ. Наука, новые технологии и инновации Кыргызстана. 2021. №. 6. C. 12-19
|
