Научный журнал Кыргызстана

Смаилов Э.А., Назаров С.О., Матисаков Т.К.
Смаилов Э.А., Назаров С.О., Матисаков Т.К.
E.A. Smailov, S.O. Nazarov, T.K. Matisakov

СОВРЕМЕННЫЕ ПРОБЛЕМЫ ОВЦЕВОДСТВА В КЫРГЫЗСТАНЕ
КЫРГЫЗСТАНДАГЫ КОЙ БАГУУНУН АЗЫРКЫ КӨЙГӨЙЛӨРҮ
MODERN PROBLEMS OF SHEEP FARMING IN KYRGYZSTAN

В данной статье на основе развития мирового овцеводства, бурного развития химической промышленности и опытов передовых стран показано, что во многих странах развитие овцеводства перепрофилируется с производства шерсти на мясное направление. В этом вопросе преуспели передовые страны, как Австралия и Новая-Зеландия, где овцеводство направлено на производство шерсти и мяса баранины. Кыргызстан, где из всей ее территории страны в 198 млн. га только 10,2 млн га сельхозугодия, из них 8,4 млн. га – это пастбища, тоже должно стать одним и стран производителей мяса и шерсти баранины. Мировой спрос на мясо баранины ежегодно растет, одновременно сегодня имеется достаточный спрос на тонкорунную шерсть производимого в Кыргызстане. Гарантийный фонд животноводства планирует увеличить поголовье овец с 6,3 млн. голов до 30 млн. Для повышения продуктивности овец, улучшение качества продукции и проводимые селекционные работа, должна быть направлена на создание линий, кроссов и пород высокопродуктивных животных с большой массой тела, высокой многоплодностью, скороспелостью. Поэтому в ближайшие годы надо перестроить селекцию овец в направлении лучшего сочетания продуктивных качеств с высокими и адаптивными свойствами и устойчивостью к ряду инфекционных заболеваний, особенно в условиях высокой концентрации овец. Хотя, выведен «Кыргызский многоплодный тип овец» методом межпородного скрещивания местных грубошерстных овец с баранами романовской породы. В среднем выход ягнят на 100 слученных маток составляет 167%. Что является достаточно большим резервов в увеличении поголовья и производства мяса баранины в будущем. Несмотря на это, дальнейшее развитие овцеводства Кыргызстана должно быть направлено на производство мяса баранины и тонкорунной шерсти, которое немыслимо без разработки и совершенствования современных прогрессивных методов и приемов интенсификации овцеводства, сохранения и улучшения состояния пастбищ.
Бул макалада дүйнөлүк кой багуунун өнүгүүсүнүн, химиялык өнөр жайдын дүркүрөп өсүүсүнүн жана алдыңкы өлкөлөрдүн тажрыйбаларынын негизинде көптөгөн өлкөлөрдө кой багуунун өнүгүүсү жүн өндүрүүдөн эт өндүрүшүнө багытталгандыгы көрсөтүлдү. Бул маселеде Австралия жана Жаңы-Зелландия деген алдыңкы өлкөлөр ийгиликтерге жетишти, ал өлкөлөрдө кой багуу жүндү жана кой этин өндүрүүгө багытталган. 198 млн. га аймагынан 10,2 млн. га чарба жерлерге, анын ичинде 8,4 млн. га жайыттарга кирген Кыргызстан дагы койдун этин жана жүнүн өндүргөн өлкөлөрдүн бири болушу керек. Койдун этине болгон дүйнөлүк сурам жыл сайын өсүүдө, ошону менен бирге Кыргызстанда өндүрүлгөн ичке кылдуу жүнгө дагы жетиштүү сурам бар. Мал чарбачылыгынын кепилдик кору койлордун санын 6,3 млн. баштан 30 миллионго чейин жогорулатууну пландаштырып жатат. Койлордун өндүрүмдүүлүгүн жогорулатуу, продукциянын сапатын жакшыртуу үчүн өткөрүлүп жаткан асылдандыруу иштери көп тууган, эрте жетилме, жогорку өнүмдүү ири денелүү жаныбарлардын сызыктарын, кроссторун жана тукумдарын түзүүгө багытталышы керек. Ошондуктан жакынкы жылдары, айрыкча койлордун жогорку концетрациясы бар болгон шартында, койлордун асылдандыруусун өнүмдүк сапаттардын жогорку жана адаптацияланган, бир катар жугуштуу ооруларга туруштук берген касиеттери менен мыкты айкалышкан багытта кайрадан калыбына келтирүү керек. Бирок жергиликтүү жоон кылдуу жүндүү койлорду роман тукумундагы койлор менен тукум аралык аргыдаштыруу усулу менен “Көп туучу койлордун кыргыз түрү” алынган. 100 куудурулган тубарлардан орто эсеп менен 100 козу чыгып, 167%ды түзүшөт. Бул келечекте койдун этин жана санын жогорулатууда бир топ чоң резерв болуп саналат. Буга карабастан, Кыргызстандын кой багуусунун келечектеги өнүгүүсү койдун этин жана ичке жүнүн өндүрүүгө багытталышы керек, ал кой багуу интенсификациясынын жана жайыттардын абалын сактоо жана жакшыртуунун заманбап прогрессивдүү усулдарын жана ыкмаларын иштеп чыгуусуз жана жакшыртуусуз мүмкүн эмес.
This article, based on the development of global sheep breeding, the rapid development of the chemical industry and the experience of advanced countries, shows that in many countries the development of sheep breeding is redesigned from wool production to meat production. Advanced countries such as Australia and New Zealand have succeeded in this matter, where sheep husbandry is aimed at the production of wool and mutton meat. Kyrgyzstan, where out of its entire country’s territory is 198 million hectares, only 10.2 million hectares of farmland, of which 8.4 million hectares are pastures, should also become one of the countries producing meat and mutton wool. The global demand for mutton meat is growing every year, at the same time today there is sufficient demand for fine fleece produced in Kyrgyzstan. The Guaranteed Livestock Fund plans to increase the number of sheep from 6.3 million to 30 million. To increase the productivity of sheep, improving product quality and ongoing breeding work should be aimed at creating lines, crosses and breeds of highly productive animals with a large body weight, high multiplicity , precocity. Therefore, in the coming years, it is necessary to rebuild sheep breeding in the direction of a better combination of productive qualities with high and adaptive properties and resistance to a number of infectious diseases, especially in conditions of high concentration of sheep. Although, the “Kyrgyz multiple type of sheep” was bred by the method of interbreeding of local coarse-haired sheep with rams of Romanovskaya breed. The average yield of lambs per 100 random queens is 167%. Which is quite a large reserve in increasing the number of livestock and the production of mutton meat in the future. Despite this, the further development of Kyrgyzstan’s sheep husbandry should be aimed at the production of lamb meat and fine-wool wool, which is inconceivable without the development and improvement of modern progressive methods and techniques for intensifying sheep breeding, preserving and improving the condition of pastures.

поголовье овец, шерсть, мясо, тонкорунные, полутонкорунные, полугрубошерстные, грубошерстные, тонина, толщина кожи, кожный покров, молодняк, овцематки, бараны.
койлордун саны, жүн, эт, ичке кылдуу, жарым ичке кылдуу, жарым жоон жүндүү, жоон жүндүү, териние ичкелиги, калыңдыгы, тери, төл, ургаачы койлор, койлор.
sheep stock, wool, meat, fine-fleece, half-finegrained, semi-coarse-haired, coarse-haired, fineness, skin thickness, skin integument, young growth, ewes, ram

Смаилов Эльтар Абламетович, Узгенский институт технологии и образования, г.Узген, Кыргызская Республика, доктор сельскохозяйственных наук, профессор. Назаров Садык Омурбекович, Кыргызский национальный аграрный университет им. К.Скрябина, г.Бишкек, Кыргызская Республика, кандидат сельскохозяйственных наук, доцент. Матисаков Т.К., Ошский государственный университет, г.Ош, Кыргызская Республика, кандидат физико-математических наук.
Смаилов Эльтар Абламетович, Өзгөн технология жана билим берүү институту, Өзгөн шаары, Кыргыз Республикасы, айыл-чарба илимдеринин доктору, профессор. Назаров Садык Омурбекович, К.Скрябин атындагы Кыргыз улуттук агрардык университети, Бишкек шаары, Кыргыз Республикасы, айыл чарба илимдеринин кандидаты, доцент. Матисаков Т.К., Ош мамлекеттик университети, Ош шаары, Кыргыз Республикасы, физика жана математика илимдеринин кандидаты.
Eltar Smailov, Uzgen Institute of technology and education, Uzgen, Kyrgyz Republic, doctor of agricultural sciences, professor. Sadyk Nazarov, Kyrgyz national agrarian university by name of K.Scriabin, Bishkek, Kyrgyz Republic, candidate of agricultural sciences, associate professor. T. Matisakov, Osh state University, Osh, Kyrgyz Republic, candidate of physical and mathematical sciences.

Жүктөө

10.26104/NNTIK.2019.45.557

Жаңы саны

2024, №: 3

Наука, новые технологии и инновации Кыргызстана

Журналдар

Байланышуу