|
|
-
Усупаев Ш.Э., Ерохин С.А., Нарама Чуйико, Дайыров М.А., Усубалиев Р.А.
-
Усупаев Ш.Э., Ерохин С.А., Нарама Чуйико, Дайыров М.А., Усубалиев Р.А.
-
Sh.E. Usupaev, S.A. Erokhin, Narama Chuyiko, M.A. Daiyrov, R.A. Usubaliev
-
ИНЖЕНЕРНО-ГЕОНОМИЧЕСКАЯ КАРТА И МОДЕЛЬ ГЛЯЦИО-МЕРЗЛОТНОЙ ТИПИЗАЦИИ ПРОРЫВООПАСНЫХ ГОРНЫХ ОЗЕР КЫРГЫЗСТАНА
-
КЫРГЫЗСТАНДЫН ЖАРЫЛУУ КОРКУНУЧТАГЫ ТОО КӨЛДӨРҮНҮН МӨҢГҮ-ТОҢ ЖЕР ТИПТЕШТЕРҮҮ МОДЕЛИ ЖАНА ИНЖЕНЕРДИК-ГЕОНОМИЯЛЫК КАРТАСЫ
-
ENGINEERING-GEONOMIC MAP AND MODEL OF GLACIUM DEPENDENT TYPICALIZATION OF BREAKOUT MOUNTAIN LAKES KYRGYZSTAN
-
Ледники, ледниково-мерзлотно-моренные озера, ка-мен¬ные глетчеры и многолетняя мерзлота играют веду-щую роль в формировании климатического баланса пла-неты. В настоящее время происходят прорывы как вновь образованных высокогорных озёр, так и которым более 100 лет, что связано с ускорением трансформации много-летней мерзлоты, гляцио-деформациями морен и деграда-ции ледников. Плотины озёр, представленные моренами и сопряженные с каменными глетчерами, сохраняются де-сятки или сотни лет и имеют подземные каналы стока и геофильтрационные дренажные системы. При росте температуры, деградации мерзлоты и таянии ледника подземные каналы стока трансформируются, расширя-ются образуя пустоты, обрушение сводов которых со-здают подземные тоннели и эрозионные врезына поверх-ности. В связи с вышеприведенными особенностями прове-дено инженерно-геономическое картирование и моделиро-вание закономерностей гляцио-мерзлотного строения криосферы Кыргызстана.
-
Мөӊгүлөр, түбөлүк мөӊгү-тоӊжер-морендик көлдөр, таш-глетчерлер жана узак мөөнөттүү тоӊжерлер түбө-лүк планетанын климаттык балансты түзүүдө башкы ролду ойнойт. Азыркы учурда жакында эле пайда болгон бийик тоо көлдөр жарылыштары пайда болушу менен, ал эми 100 жылдан ашык турган көлдөр, бул тездешине байланыштуу көп жыл боюнча тоӊ жерлер трансформа-ция болуп, морена мөӊгү – майышуу жана мөӊгү бузулушу кайра өсүшүндө. Көлдөрдүн плотиналары, таш-глетчер менен белектерилген, жана таш-глетчер менен тутум-даш, алар ондогон же жүздөгөн жылдардан бери сактал-ды жана жер астындагы дренаждык каналдары бар, аны менен геочыпкалоо дренаждык тутумдарды түзөт. Тем-пературасын жогорулатуу менен, тоӊ жерлер бузулуп жана муздар эригенде жер астындагы дренаж¬доо канал-дарын бир өзгөртүп, бош орундарды пайда кылат, шыпа-лып түшүү жер астындагы туннелдерди пайда кылат жана жер үстүндө эрозиядан төмөндөтүү кесик¬тер пайда болот. Биринчи жолу жогорудагы өзгөчө¬лүктөрү менен байланыштуу инженердик геономиялык карта тү-зүл¬гөн жана Кыргызстандын криосфера түзү¬лүш модел-дери ишке ашырылды.
-
Glaciers, glacial-frozen-moraine lakes, rock glaciers, and permafrost play a leading role in shaping the planet’s climate balance. Currently, there are breakthroughs in both the newly formed high-altitude lakes, and which are more than 100 years old, which is connected with the acceleration of the transformation of permafrost, glass-deformation of moraines and the degradation of glaciers. Dams of the lake represented by rock glaciers are preserved for tens or hundreds of years and have underground drainage channels and filtration drainage systems. The transformation of frozen ground massifs and glacial deformation of moraines leads to the breakthrough of lakes due to the formation of cryo-erosion cuttings and the removal of moraine-detrital material with a volume of up to several million cubic meters. With increasing temperature, permafrost degradation, and glacier melting, underground drain channels are transformed, expanding to form voids, the collapse of the vaults of which form underground tunnels and erosion depressions on the surface. In connection with the above features, for the first time, engineering economic mapping and modeling of the cryospheric structure of Kyrgyzstan were carried out.
-
ледники, многолетняя мерзлота, морены, прорывоопасные озера, плотины, типизация, инженерная геономия, вода, водные ресурсы, оледенения, межледниковья, этажи тер-рас, неотектоника.
-
мөӊгүлөр, суук, морендик, жарыла турган көлдөр, дамба, плотина, инженердик геономия, суу ресурстары, муздоо азаюу учур, мөңгүлөө, терраса кабат¬тары, неотек-тоникалык.
-
glaciers, permafrost, moraines, explosive lakes, dams, typifica-tion, engineering geonomy, water, water resources, glaciation, interglacials, terrace floors, neotec¬tonics.
Авторлор жөнүндө маалымат
-
Усупаев Шейшеналы Эшманбетович, Центрально- Азиатский институт прикладных исследований Земли г. Бишкек, Кыргызская Республика, Институт водных проблем и гидроэнергетики, доктор геолого-минера-логических наук, профессор, главный научный со-трудник.
Ерохин Сергей Александрович, Национальная академия наук, г.Бишкек, Кыргызская Республика, Институт водных проблем и гидроэнергетики, кандидат геоло-го-минералогических наук.
Нарама Чуйико, Университет Ниигата, Япония, г.Ниигата, профессор, доктор наук.
Дайыров Мирлан Аттокурович, Центрально-Азиатский институт прикладных исследований Земли г.Бишкек, Кыргызская Республика, г.Бишкек, отдел №2 Климат, вода и природные ресурсы, научный со-трудник.
Усубалиев Рыскул Абдыжакыпович, Центрально-Азиатский институт прикладных исследований Земли, г.Бишкек, Кыргызская Республика, отдел №2 Климат, вода и природные ресурсы, руковолитель, кандидат географических наук, доцент.
-
Усупаев Шейшеналы Эшманбетович, Борбордук-Азиялык Жерди колдонмо изилдөө институту, Бишкек шаары, Кыргыз Республикасы, геология-минералогия илимдеринин доктору, профессор.
Ерохин Сергей Александрович, Кыргыз Республика-сынын Улуттук илимдер академиясы, Бишкек шаары, Кыргыз Республикасы, Суу проблемалары жана гидроэнергетика институту, геология жанаминералогия илимдеринин кандидаты.
Нарама Чуйико, Ниигата Университети, Ниигата шаары, Япония, профессор, илимдин доктору.
Дайыров Мирлан Аттокурович, Борбордук-Азиялык Жерди колдонмо изилдөө институту, Бишкек шаары, Кыргыз Республикасы, №2 бөлүмү Климат, суу жана жаратылыш ресурстары, илимий изилдөөчү.
Усубалиев Рыскул Абдыжакыпович, Борбордук-Азиялык Жерди колдонмо изилдөө институту, Бишкек шаары, Кыргыз Республикасы, бөлүм №2 Климат, суу жана жаратылыш ресурстары, география илимдеринин кандидаты.
-
Sheyshenaly Usupaev, Central Asian Institute of applied earth research Bishkek, Kyrgyz Republic, Institute of water problems and hydropower, doctor of geological and mineralogical sciences, professor, chief researcher.
Sergey Erokhin, National Academy of Sciences, Bishkek, Kyrgyz Republic, Institute of water problems and hydropower, candidate of geological and mineralogical sciences.
Narama Chuiko, Niigata University, Japan, Niigata, professor, doctor of sciences.
Mirlan Daiyrov, Central Asian Institute of applied research of the Earth Bishkek, Kyrgyz Republic, Bishkek, Department №2 Climate, water, and natural resources, researcher.
Ryskul Usubaliev, Central Asian Institute of applied earth research, Bishkek, Kyrgyz Republic, Department №2 Climate, water and natural resources, supervisor, candidate of geographical sciences, associate professor.
10.26104/NNTIK.2019.45.557
Усупаев Ш.Э., Ерохин С.А., Нарама Чуйико, Дайыров М.А., Усубалиев Р.А. ИНЖЕНЕРНО-ГЕОНОМИЧЕСКАЯ КАРТА И МОДЕЛЬ ГЛЯЦИО-МЕРЗЛОТНОЙ ТИПИЗАЦИИ ПРОРЫВООПАСНЫХ ГОРНЫХ ОЗЕР КЫРГЫЗСТАНА. Наука, новые технологии и инновации Кыргызстана. 2019. №. 4. C. 178-184
|
