|
|
-
Дайыров М.А., Нарама Ч., Усупаев Ш.Э., Молдобеков Б.Д.
-
Дайыров М.А., Нарама Ч., Усупаев Ш.Э., Молдобеков Б.Д.
-
M.A. Daiyrov, Ch. Narama, Sh.E. Usupaev, B.D. Moldobekov
-
ИЗУЧЕНИЕ ВЫСОКОГОРНЫХ ЛЕДНИКОВЫХ ОЗЕР СЕВЕРНОГО СКЛОНА ТЕСКЕЙСКОГО И ЮЖНОГО СКЛОНА КУНГЕЙСКОГО ХРЕБТАХ С ПРИМЕНЕНИЕМ МЕТОДА ДИСТАНЦИОННОГО ЗОНДИРОВАНИЯ ЗЕМЛИ (ДЗЗ) И НАЗЕМНЫМ ПУТЕМ
-
ТЕСКЕЙ АЛАТООСУНУН ТҮНДҮК КАПТАЛЫНДА ЖАНА КҮНГӨЙ АЛАТООСУНУН ТҮШТҮК КАПТАЛЫНДА ЖАЙГАШКАН БИЙИК ТООЛУУ МӨҢГҮ КӨЛДӨРҮН АРАЛЫКТАН ЖАНА ЖЕРИНДЕ ИЗИЛДӨӨ
-
THE CURRENT STATE OF GLACIAL LAKES IN THE NORTHERN PART OF THE TESKEY AND IN THE SOUTHERN PART OF THE KUNGOY RANGES USING REMOTE SENSING METHOD AND IN FIELDWORK
-
В статье описаны информации о состояниях вы¬со¬когорных ледниковых озер северного склона хребта Тескей Ала-Тоо и южного склона хребта Кунгей Ала-Тоо за последние годы. Для исследования нами при¬ме¬не¬ны методы дистанционного зондирования земли (ДЗЗ) с использованием высоко точных новых космос¬нимков и про¬водились наземные исследования. Коли¬чест¬во лед¬ни¬ко¬вых озер в хребте Тескей Ала-Тоо пять раз больше чем хребет Кунгей Ала-Тоо. По размеру маленьких озер до¬минирует (80%) от общих чисел в хребтах Тескей так и Кунгей Ала-Тоо. Выявлено что, в населенных пунк¬тах, расположенных в речных бассейнах Тон, Джыр¬галан, Укок и Тюп хребта Тескей Ала-Тоо ве¬роят¬ность рисков высокая. А на речных бассейнах хреб¬та Кунгей Ала-Тоо вероятность рисков очень низ¬кая. Исследования подтверждают, что прорывы лед¬ни¬-ковых озер зависит от нескольких геоморфоло¬ги¬че-ских факторов, таких как: с притоком воды с ледника в чашу озера, характеристики под¬земных туннелей стка, строение дамбы и морен покрытых льдом. В ито¬ге, чтобы снизить риски и предотвратить воз¬мож¬ные бедствия в местных населениях дан несколько предложений пути их решения.
-
Бул макалада Тескей Алатооcунун түндүк капта¬лын¬дагы жана Күнгөй Алатоосунун түштүк капта¬лын¬¬¬дагы мөңгү көлдөрүнүн азыркы учурдагы абалы туу¬ралуу акыркы маалыматтар берилди. Бул иште аралыктан изилдөө ыкмасынын негизинде, космостон тартылган жаңы сүрөттөр колдонулуп, көлдөр ана¬ли第денди жана жеринен изилдөө жүргүзүлдү. Мөңгү көл¬дөрүнүн саны Тескей Алатоосунда, Күнгөй Алатоо¬суна караганда беш эсеге кѳптүк кылат. Көлөмдөрү жагынан майда көлдөр Тескейде дагы жана Күнгөйдө дагы басымдуулук кылат (80%). Айыл кыштактардын селдин астында калуу коркунуч ыктымалдуулугу Тескей Алатоосунун Тоң, Жыргалан, Υкөк жана Түп дарыя алаб¬тарында абдан жогору. Ал эми Күнгөй Алатоо¬сун¬да айылдарды сел каптоо коркунучу Тескейге салыш¬тыр¬малуу азыраак экендиги аныкталды. Ай¬макта көл¬дөр¬дүн жарылышы бир нече геоморфоло¬гиялык фак¬тор¬лорго, алсак: мөңгү сууларынын көлгө куюушуна, жер астындагы туннелдердин мүнөзүнө, дамбанын тү¬зүлүшүнө жана моренналардын астын¬дагы муз кат¬мар-ларынын абалдарына көз каранды экендигин изил-дөө¬лөр көрсөттү. Макаланын аягында, калктуу ай-мак¬тарды сел кырсыктарынан сактоо жана алдын алуу жол¬дору аныкталып, сунуш катары берилди.
-
The article describes about the current state of glacial lakes in the northern part of the Teskey and in the southern part of the Kungoy Ranges. In study, we used new satellite images with a high resolution applying by Remote Sensing methods and fieldwork. The number of glacial lakes in Teskey Range is five folds more than in Kungoy Range. The majority of glacial lakes are in small sizes (80%) and do¬mi¬na¬ted in both Ranges. We found that, the villages located in the downstream of Ton, Jyrgalan, Ukok and Tyup Rivers of Teskey Range have high vulnerability to risk. However, in Kungoy Range, the vulnerability in downstream villages are very low. Our research confirmed that, the drainages of glacial lakes depend on several geomorphological factors, such as: the inflow of glacial meltwater into lake-basin, the condition of ice-tunnel, the structure of the lake-dam and debris covered dead-ice. In conclusion, in order to mitigate risks and prevent possible disasters, in the downstream villages given several suggestions to solve such problems.
-
ледниковые озера, Тескейский хребет, Кунгейский хребет, космические снимки, сели, риски, речные бассейны.
-
мөңгү көлдөрү, Күнгөй тоосу, Тес¬кей тоосу, космостук сүрөттөр, селдер, кырсык¬тар, дарыя алабтары.
-
glacial lakes, Kungoy Range, Teskey Range, satellite images, outburst floods, risks, river basins.
Авторлор жөнүндө маалымат
-
Дайыров Mирлан Aттокурович, Центрально-
Азиатский институт прикладных исследований
Земли (ЦАИИЗ), г.Бишкек, Кыргызская
Республика, отдел №2 «Климат, вода и
природные ресурсы», доктор философии (PhD),
научный сотрудник.
Нарама Чиюики, Университет Ниигата, Япония,
отдел естественных наук, факультет наук, доктор
философии (PhD), помощник профессора,
преподаватель.
Усупаев Шейшеналы Эшманбетович, Центрально-
Азиатский институт прикладных исследований
Земли (ЦАИИЗ), г.Бишкек, Кыргызская
Республика, отдел №1 «Геодинамика и
геориски», доктор геолого-минералогических
наук, профессор.
Молдобеков Болот Дуйшоналиевич, Центрально-
Азиатский институт прикладных исследований
Земли (ЦАИИЗ), г.Бишкек, Кыргызская
Республика, кандидат геолого-минералогических
наук.
-
Дайыров Mирлан Aттокурович, Борбордук Азиялык жерди изилдѳѳ институту, Бишкек шаары, Кыргыз Республикасы, «Климат, суу жана жаратылыш ресурстары» №2-бөлүмү, философия доктору (PhD), илимий кызматкер.
Нарама Чиюики, Ниигата университети, Япония, табигый илимдер бөлүмү, илимдер факультети, философия илимдеринин доктору (PhD), профессордун жардамчысы, окутуучу.
Усупаев Шейшеналы Эшманбетович, Борбордук Азиялык жерди изилдѳѳ институту, Бишкек шаары, Кыргыз Республикасы, «Геодинамика жана георисктер» 1-бөлүмү, геология-минералогия илимдеринин доктору, профессор.
Молдобеков Болот Дуйшоналиевич, Борбордук Азиялык жерди изилдѳѳ институту, Бишкек шаары, Кыргыз Республикасы, геология-минералогия илимдеринин кандидаты.
-
Mirlan Daiyrov, Сentral Asian Institute for applied
Geosciences (CAIAG), Bishkek, Kyrgyz Republic,
Department 2 «Climate, water and natural
resources», doctor of philosophy (PhD), researcher.
Narama Chiyuki, University of Niigata, Japan,
Department of natural sciences, faculty of science,
doctor of philosophy (PhD), assistant professor,
lecturer.
Sheishenaly Usupaev, Central Asian Institute for
applied Geosciences (CAIAG), Bishkek, Kyrgyz
Republic, Department 2 «Geodynamics and
geohazards», doctor of geological-mineralogical
sciences, professor.
Bolot Moldobekov, Central Asian Institute for applied
Geosciences (CAIAG), Bishkek, Kyrgyz Republic,
candidate of geological-mineralogical sciences.
10.26104/NNTIK.2019.45.557
Дайыров М.А., Нарама Ч., Усупаев Ш.Э., Молдобеков Б.Д. ИЗУЧЕНИЕ ВЫСОКОГОРНЫХ ЛЕДНИКОВЫХ ОЗЕР СЕВЕРНОГО СКЛОНА ТЕСКЕЙСКОГО И ЮЖНОГО СКЛОНА КУНГЕЙСКОГО ХРЕБТАХ С ПРИМЕНЕНИЕМ МЕТОДА ДИСТАНЦИОННОГО ЗОНДИРОВАНИЯ ЗЕМЛИ (ДЗЗ) И НАЗЕМНЫМ ПУТЕМ. Наука, новые технологии и инновации Кыргызстана. 2019. №. 1. C. 17-23
|
