Научный журнал Кыргызстана

Эралиева Н.М., Худайбергенова Б.М.
Эралиева Н.М., Худайбергенова Б.М.
N.M. Eralieva, B.M. Khudaibergenova

МОРФОФИЗИОЛОГИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ НЕКОТОРЫХ ГРЫЗУНОВ ЗАПОВЕДНИКА «САРЫ-ЧЕЛЕК»
«САРЫ-ЧЕЛЕК» КОРУГУНДАГЫ КЭЭ БИР КЕМИРҮҮЧҮЛӨРДҮН МОРФОФИЗИОЛОГИЯЛЫК ӨЗГӨЧӨЛҮКТӨРҮ
MORPHOPHYSIOLOGICAL FEATURES OF SOME RODENTS OF THE RESERVE «SARY-CHELEK»

В данной статье рассматриваются морфофи¬зио¬ло-ги¬ческие особенности некоторых грызунов (лесная мышь, лесная соня, обыкновенная полевка), обитающих в госу¬дар-ст¬венном биосферном заповеднике Сары-Челек. Выявление своеобразия популяций животных по морфофизиоло¬гиче-ским признакам является отражением разнока¬чест¬вен-нос¬ти всего комплекса биотических компонентов горных био¬гео¬ценозов, что в целом имеет не только научное, но и прак¬тическое значение. В этом отношении изучаемая проб¬лема актуальна, поскольку она затрагивает взаи¬мо-связь экологических факторов среды и организма, имеющих большое значение для сохранения вида в заповеднике. В данной статье представлены морфофизиологические данные грызунов (масса тела, длина тела, индексы сердца, кишечника и печени), и их коэффициенты вариации. А также проведен сравнительный анализ полученных данных с другими популяциями позвоночных животных Кыргыз¬стана (Кыргызатинская, Чуйская, Дарханская, Арпинская, Курдайская). По коэффициенту вариации внешние данные грызунов показывают высокую изменчивость по сравнению с внутренними признаками. Результаты исследований по¬ка¬зали, наличие изменений интерьерных и экстерьерных приз¬наков животных разных популяций. Полученные в ре¬зуль¬тате исследований изменения, связаны с экологиче¬ски¬ми особенностями регионов обитания.
Бул макалада Сары-Челек биосфералык мамлекеттик коругунда жашаган айрым кемирүүчүлөрдүн (токой чычка¬ны, токой барак куйругу, кадимки момолой) морфофизиоло¬гия¬лык өзгөчөлүктөрү каралган. Жаныбарлардын морфо¬фи¬¬зиологиялык белгилери боюнча популяциясынын окшош¬ту¬гун аныктоо, бардык биотикалык компоненттердин, тоо биогеоценоздорунун ар түрдүү сапаттагы чагылышы илимий гана эмес практикалык мааниси дагы болуп сана-лат. Бул жагынан алганда, изилденген көйгөй өзгөчө ак-туал¬дуу болуп эсептелет, себеби коруктун айлана-чөй¬рө-сүн¬дө ашыкча жан-жаныбарлардын түрлөрүн сактоо үчүн зор мааниге ээ болгон айлана чөйрөгө жана организмге тийгизген экологиялык факторлордун өз ара байланышын карайт. Бул макалада кемирүүчүлөрдүн морфофизиология¬лык белгилери (дене салмагы, дене узундугу, жүрөк, ичеги-ка¬рын жана боор индекси), жана алардын коэффициент¬тик өзгөргүчтүгү көрсөтүлүп берилген. Ошондой эле, Кыр¬гыз¬стандагы башка омурткалуу жаныбарлардын популя¬ция¬лары менен салыштырма талдоо жүргүзүлгөн (Кыр¬гыз¬ата, Чүй, Дархан, Арпа, Курдай). Кемирүүчүлөрдүн тышкы белгилеринин маалыматтарын ички белгилеринин өзгөчөлүктөрү менен салыштырганда коэффициент өзгөр¬гүч¬¬түгү боюнча жогору экендигин көрсөтөт. Изилдөөлөр көрсөткөндөй, бул чөлкөмдүн жаныбарларынын интерьер¬дик жана экстерьердик белгилеринин өзгөрүүлөрү байкал¬ган. Изилдөөлөрдүн натыйжасында алынган маалымат¬тар¬дын жыйынтыгы аймактык экологиялык өзгөчөлүк¬төр¬гө байланыштуу болгону белгиленген.
This article deals with the morphophysiological features of some rodents (forest mouse, forest dormouse, common vole) that inhabit the state biospheric reserve of Sary-Chelek. Identi¬fi-cation of the specificity of animal populations by reflecting the different quality of the entire complex of biotic components of ropy biogeocenoses, which in general has not only scientific but also practical significance. In this respect, the problem under study is relevant, since it affects the interconnection of environ-men¬tal factors of the environment and the organism that are of great importance for the conservation of the species in the reserve. This article presents the morphophysiological data of rodents (body weight, body length, heart, intestine and liver indi¬ces), their coefficients of variation. A comparative analysis of the obtained data with other populations of vertebrate ani-mals of Kyrgyzstan (Kyrgyz, Chui, Darhan, Arpin, Kurdai) was also carried out. According to the coefficient of variation, the external data of rodents show high variability in comparison with the internal signs. The results of the studies showed the presence of changes in the interior and exterior characteristics of animals of different extensions. The changes resulting from the research are related to the ecological characteristics of the regions of habitation.

морфофизиология, признаки, коэф¬фи¬циент вариации, популяция, индекс, особенности, ин¬терьер¬ные и экстерьерные признаки, заповедник, довери¬тель¬ный интервал.
морфофизиология, белгилер, коэффи¬циент өзгөргүчү, популяция, индекс, өзгөчөлүктөр, ин¬терьер¬дик жана экстерьердик белгилер, корук, ишеним интервалы.
morphophysiology, signs, coefficient of va¬ria¬tion, population, index, features, interior and exterior signs, re¬ser¬ve, confidence interval.

Эралиева Нургуль Мухтаровна, Кыргызская государственная медицинская академия имени И.К. Ахунбаева, г.Бишкек, КР, преподаватель. Худайбергенова Бермет Мерлисовна, Кыргызская государственная медицинская академия имени И.К. Ахунбаева, г.Бишкек, КР, доктор биологических наук, профессор.
Эралиева Нургул Мухтаровна, И.К. Ахунбаев атындагы Кыргыз мамлекеттик медициналык академия, Лицей, Бишкек шаары, КР, окутуучу. Худайбергенова Бермет Мерлисовна, И.К. Ахунбаев атындагы Кыргыз мамлекеттик медициналык академия, Лицей, Бишкек шаары, Кыргыз Республикасы, биология илимдеринин доктору, профессор.
Nurgul Eralieva, Kyrgyz state medical academy by name of I.Akhunbaev, lyceum, Bishkek, Kyrgyz Republic, lecturer. Bermet Khudaibergenova, Kyrgyz state medical academy by name of I.Akhunbaev, lyceum, Bishkek, Kyrgyz Republic, doctor of biological sciences, professor.

Жүктөө

None

Жаңы саны

2024, №: 3

Наука, новые технологии и инновации Кыргызстана

Журналдар

Байланышуу