|
|
-
Мамбетова К
-
Мамбетова К
-
K. Mambetova
-
ЭТНОНИМ «КЫРГЫЗ» В ИСТОРИЧЕСКОЙ НАУКЕ
-
«КЫРГЫЗ» ЭТНОНИМИНИН ТАРЫХТА ТАРЖЫМАЛАНЫШЫ
-
ETHNONYM «KYRGYZ» IN HISTORICAL SCIENCE
-
Данная статья посвящена рассмотрению проблемы
этнонима «кыргыз» в историографическом контексте на
основе материалов, содержащихся в древних источниках, а
также в современных исследованиях. Автор в статье
отмечает, что на сегодняшний день проблема происхождения этнонима «кыргыз» еще не решена. Это проблема
связана с различными подходами исследователей, которые
рассматривают данный вопрос в фонологическом, археологическом, культурологическом аспекте, которые несут
иногда противоречивый характер. Вопрос формирования
кыргызской народности сложна из-за крайней скудности
письменных источников, слабой изученности археологических, антропологических и этнографических материалов.
Этноним «кыргыз», возникший еще во второй половине
первого тысячелетия до н.э. в Центральной Азии, в IX-X веках
получил широкое распространение от Енисея до Байкала и
Алтая. Позже он был перенесен и на Тянь-Шань, где дал
название сформировавшейся здесь к XVI веку народности.
Историографический анализ материалов показывает, что
этноним «кыргыз» является самым древним из самоназваний
современных тюркских народов. Этноним «кыргыз» как
обозначение отдельного племени (или группы племен) возник
в Центральной Азии далеко от современной территории,
занимаемой кыргызским народом в наши дни.
-
Бул макала «кыргыз» этнониминин таржымаланышы
маселесин байыркы булактарда камтылган материалдардын, ошондой эле азыркы изилдөөлөрдүн негизинде кароого
арналган. Макалада автор бүгүнкү күндө «кыргыз» этнониминин келип чыгышы көйгөйү чечиле электигин белгилейт.
Бул көйгөй фонологиялык, археологиялык, маданий аспектилерде кээде бири-бирине карама-каршы келген изилдөөчүлөрдүн ар кандай көз караштары менен байланыштуу.
Кыргыз элинин калыптануу маселеси жазма булактардын
өтө тартыштыгынан, археологиялык, антропологиялык
жана этнографиялык материалдардын начар изилденишинен улам татаал болуп саналат. Биздин заманга чейинки I
миң жылдыктын экинчи жарымында пайда болгон «Кыргыз»
этноними IX-X кылымдарда Орто Азияда, Енисейден Байкал
жана Алтайга чейин кеңири тараган. Кийинчерээк ал ТяньШанга которулуп, ал жерде XVI кылымда калыптанган
улуттун атын берген. Материалдардын тарыхый жактан
анализделиниши көрсөткөндөй, «кыргыз» этноними азыркы
түрк элдеринин өз алдынча аттарынын эң байыркысы.
«Кыргыздар» этноними өзүнчө урууну (же уруулар тобун)
белгилөө катары Орто Азияда бүгүнкү кыргыз эли ээлеп
турган азыркы аймактан алыс келип чыккан.
-
This article is devoted to the consideration of the problem of
the ethnonym “Kyrgyz” in a historiographic context based on
materials contained in ancient sources, as well as in modern
research. The author in the article notes that today the problem of
the origin of the ethnonym “Kyrgyz” has not yet been resolved.
This problem is associated with different approaches of
researchers who consider this issue in the phonological,
archaeological, cultural aspects, which are sometimes
contradictory. The issue of the formation of the Kyrgyz people is
difficult due to the extreme scarcity of written sources, poor study
of archaeological, anthropological and ethnographic materials.
The ethnonym “Kyrgyz”, which arose in the second half of the first
millennium BC. in Central Asia, in the 9th-10th centuries, it
became widespread from the Yenisei to Baikal and Altai. Later, it
was transferred to the Tien Shan, where it gave the name of the
nationality that had formed here by the 16th century.
Historiographic analysis of materials shows that the ethnonym
“Kyrgyz” is the oldest of the self-names of the modern Turkic
peoples. The ethnonym “Kyrgyz” as a designation of a separate
tribe (or group of tribes) arose in Central Asia far from the
modern territory occupied by the Kyrgyz people today.
-
этноним “кыргыз”, письменные источники, этногенез кыргызской народности, енисейские кыргызы, этнические компоненттери, тяньшанские кыргызы.
-
“Кыргыз” этноними, жазуу булактары, кыргыз элинин этногенези, энесай кыргыздары, этностук компоненттер, теңиртоолук кыргыздар.
-
ethnonym “Kyrgyz”, written sources, ethnogenesis of the Kyrgyz people, Yenisei Kyrgyz, ethnic components, Tien Shan Kyrgyz.
-
Мамбетова Калыйкан, Кыргызский национальный
университет им. Ж.Баласагына, г. Бишкек,
Кыргызская Республика, кандидат исторических
наук, профессор.
-
Мамбетова Калыйкан, Ж. Баласагын атындагы
Кыргыз Улуттук Университети, Бишкек ш.,
Кыргыз Республикасы, тарых илимдеринин
кандидаты, профессор.
-
Mambetova Kalyikan, Kyrgyz National University by
name of Zh. Balasagyn, Bishkek, Kyrgyz Republic,
candidate of historical sciences, professor.
Мамбетова К ЭТНОНИМ «КЫРГЫЗ» В ИСТОРИЧЕСКОЙ НАУКЕ. Известия ВУЗов Кыргызстана. 2020. №. 6. C. 204-208
|
