|
|
-
Калашникова О.Ю., Усубалиев Р.А., Аламанов С.К.
-
Калашникова О.Ю., Усубалиев Р.А., Аламанов С.К.
-
O.Yu. Kalashnikova, R.A. Usubaliev, S.K. Alamanov
-
ИЗМЕНЕНИЕ ОБЪЁМОВ СОСТАВЛЯЮЩИХ СТОКА НА РЕКЕ НАРЫН ЗА МНОГОЛЕТНИЙ ПЕРИОД (1964-2017 годы)
-
КӨП ЖЫЛДЫК МЕЗГИЛ АРАЛЫГЫНДА НАРЫН ДАРЫЯСЫНЫН АГЫМЫНЫН ТҮЗҮҮЧҮЛӨРҮНҮН КӨЛӨМДӨРҮНҮН ӨЗГӨРҮШҮ (1964-2017-жылдар)
-
CHANGING THE VOLUME OF COMPONENTS FLOW ON THE NARYN RIVER FOR MANY YEARS PERIOD (1964-2017 years)
-
В статье проведен анализ изменения компонентов
стока реки Нарын, основного притока Токтогульского
водохранилище, по данным гидропоста Уч-Терек, расположенного перед впадением реки в водоём, за многолетний период с 1964 по 2017 гг. С 1993 года по настоящее
время наблюдается увеличение объема стока основных
составляющих - талой снеговой и ледниковой и грунтового питания. Основными факторами, влияющими на
эти изменения, являются деградация оледенения, связанная с глобальным потеплением, а также увеличение
количества осадков за холодный период. Так за последние 70 лет наблюдается сокращение площади оледенения в бассейне реки Нарын на 17%, что привело к значительному увеличению объема талый ледникового стока
за период с 1993г. по 2017г., который увеличился более
чем в полтора раза по сравнению с периодом с 1964г. по
1992г. Также увеличился объем стока за счет талых
снеговых вод за тот же сравнительный период на 25%,
что связано с общей тенденцией увеличения осадков и,
соответственно, запасов сезонного снега в бассейне
реки Нарын. Увеличение меженного стока реки на 26% связано, соответственно, с увеличением объема грунтового стока за счет талых вод сезонного снега и ледников.
-
Макалада Токтогул суу сактагычынын негизги куймасы болгон Нарын дарыясынын агымынын компоненттеринин өзгөрүүсү, дарыянын көлмөгө кошулган жерине
жакын жайгашкан Үч-Терек гидропостунун маалыматтарынын негизинде иликтенди. 1993-жылдан азыркы
мезгилге чейин, агымдын негизги түзүүчүлөрү болгон –
кардын, мөңгүлөрдүн эриген сууларынын жана жер кыртышынан азыктануусунун көлөмдөрү өскөнү байкалат.
Бул өзгөрүүлөргө таасирин тийгизген негизги факторлордун негизгилери глобалдык жылуулануу менен байланышкан мөңгүлөрдүн деградациясы, жана жылдын суук
мезгилиндеги жаан-чачындын көбөйүшү. Акыркы 70
жылдын аралыгындагы Нарын дарыясынын алабындагы мөңгүлөрдүн аянтынын 17%-га азайышы байкалып,
мөңгүнүн эришинен пайда болуучу агымдын көлөмүнүн
1993-жылдан 2017-жылга чейинки мезгилде 1964-2017-
чи жылдарга салыштырганда бир жарым эсеге көбөйүшүнө алып келген. Ошол эле салыштырылып жаткан
мезгилдерде, Нарын дарыясынын бассейнинде мезгилдүү
кардын запасынын көбөйүшүн шарттаган, жалпы эле
жаан-чачындын санынын өсүшүнүн жалпы тенденциясына байланыштуу, эриген кар суусунун агымынын көлөмү 25%- га көбөйгөн. Дарыянын агымынын суу тартылган мезгилиндеги 26%-га көбөйүшү, кар менен
мөңгүлөрдүн эриген сууларынын эсебинен жер кыртыш
сууларынын көбөйүшү менен байланыштуу.
-
In this article analyzes changes in the components of
the flow of the Naryn River to the Uch-Terek hydropost, the
main tributary to the Toktogul reservoir, for the period from
1964 to 2017. Since 1993, there has been then increase in the
volume of runoff of the main components-snowmelt, glacial
melt and ground nutrition. The main factors influencing
these changes are the degradation of glaciation associated
with global warming, as well as an increase in precipitation
during the winter period. Over the past 70 years, there has
been a 17% reduction in the area of glaciation in the Naryn
river basin, which has led to a significant increase in the
volume of glacial melt flow since 1993. in 2017, which
increased by more than one and a half times compared to the
period from 1964-1992. The volume of runoff from snowmelt
also increased by 25% over the same comparative period,
which is due to the General trend of increasing precipitation
and, accordingly, seasonal snow reserves in the Naryn river
basin. The increase in the river's inter-soil flow by 26% is
due, respectively, to an increase in the volume of ground
runoff due to meltwater from seasonal snow and glaciers.
-
изменение климата, сток реки, компоненты стока, оледенение, площадь ледников, бассейн реки, река Нарын, Тянь-Шань, Кыргызстан.
-
климаттын өзгөрүшү, суу агымы, суу агымынын компоненттери, мөңгүлөнүү, мөңгүлөрдүн аянты, дарыя алабы, Нарын дарыя, Тянь-Шан, Кыргызстан.
-
climate change, components of runoff, glaciers, the area of glaciers, the Naryn River, Tyan-Shan, Kyrgyzstan.
-
Калашникова Ольга Юрьевна, ЦентральноАзиатский институт прикладных
исследований земли, г.Бишкек, Кыргызская
Республика, научный сотрудник.
Усубалиев Рыскул Абдыжакыпович,
Центрально-Азиатский институт прикладных
исследований земли, г.Бишкек, Кыргызская
Республика, кандидат географических наук.
Аламанов Саламат Кулембекович,
Национальная Академия наук Кыргызской
Республики, г.Бишкек, Кыргызская
Республика, кандидат географических наук,
доцент.
-
Калашникова Ольга Юрьевна, БорбордукАзиялык жерди прикладдык изилдөө
институту, Бишкек шаары, Кыргыз
Республикасы, илимий кызматкер.
Усубалиев Рыскул Абдыжакыпович,
Борбордук-Азиялык жерди прикладдык
изилдөө институту, Бишкек шаары, Кыргыз
Республикасы, география илимдеринин
кандидаты.
Аламанов Саламат Кулембекович, Кыргыз
Республикасынын Улуттук илимдер
Академиясы, Бишкек шаары, Кыргыз
Республикасы, география илимдеринин
кандидаты, доцент.
-
Olga Kalashnikova, Central Asian Institute
of applied earth research, Bishkek,
Kyrgyz Republic, research fellow.
Ryskul Usubaliev, Central Asian Institute of
applied earth research, Bishkek, Kyrgyz
Republic, candidate of geographical sciences.
Salamat Alamanov, National Academy
of Sciences of the Kyrgyz Republic,
Bishkek, Kyrgyz Republic, candidate of
geographical sciences, associate professor.
Калашникова О.Ю., Усубалиев Р.А., Аламанов С.К. ИЗМЕНЕНИЕ ОБЪЁМОВ СОСТАВЛЯЮЩИХ СТОКА НА РЕКЕ НАРЫН ЗА МНОГОЛЕТНИЙ ПЕРИОД (1964-2017 годы). Известия ВУЗов Кыргызстана. 2020. №. 2. C. 8-13
|
