Научный журнал Кыргызстана

Абдуллаева Р.А.
Абдуллаева Р.А.
R.A. Abdullaeva

АГРОХИМИЧЕСКИЕ И АГРОФИЗИЧЕСКИЕ СОСТАВЛЯЮЩИЕ РАЗЛИЧНЫХ ТИПОВ ПОЧВ В ОСНОВНОЙ ЗОНЕ ВОЗДЕЛЫВАНИЯ ТАБАКА НА ЮГЕ КЫРГЫЗСТАНА
ТҮШТҮК КЫРГЫЗСТАНДАГЫ ТАМЕКИ ӨСТҮРҮЛГӨН ТОПУРАКТАРДЫН АГРОХИМИЯЛЫК ЖАНА АГРОФИЗИКАЛЫК КУРАМДАРЫ
AGROCHEMICAL AND AGROPHYSICAL COMPONENTS OF VARIOUS TYPES OF SOILS IN THE MAIN ZONE OF TOBACCO CULTIVATION IN THE SOUTH OF KYRGYZSTAN

В связи, с тем что во всем мире идет борьба с курением, и сокращаются посевные площади под та¬бачное растение, а для Кыргызстана табак одна из высокодоходных и экспортообразующих культур, встает проблема использования табака в некури¬тель¬ных целях, одним из таких направлений явля¬е¬тся возделывание и производство никотина. По¬это¬му для изыскания путей получения никотина и повышения его накопления в период возделывания необходимо исследовать агротехнические приемы ее возделывания способствующие увеличению выхо-да никотина из табачного растения. Где важным и основным является почва и его агрохимические и агрофизические свойства. Табак возделывается и дает высокий урожай с хорошим качеством на оп-ре¬деленных типах почв. На юге Кыргызстана это в основном старо¬орошаемые типичные серо¬земы и темные сероземы. Исследованиям их агрохи¬ми¬че-ских и агрофизических свойств посвящена дан¬ная статья. Исследования пока¬зали что, по механиче-ско¬му составу почвы опытных участков: темные сероземы – среднесуглинистые, а старо¬орошаемые типичные сероземы – тяжелосуглинис¬тые; содер-жа¬ние гумуса в зависимости от типов почв 2,03% - староорошаемые типичные сероземы и 6,86% почвы темных сероземов; общего азота больше со-дер¬¬жат почвы темного серозема 0,34% и соот¬вет-ст¬венно староорошаемые типичные сероземы - 0,10%; подвиж¬ного фосфора темные сероземы со-дер¬жат 45 мг/кг а староорошаемые типичные се-ро¬земы 18 мг/кг, а обмен¬ного калия соответст¬вен-но 139 мг/кг и 120 мг/кг. Все это свидетельствует о том что, темные серземы юга Кыргызстана бо-лее плодородны в сравнении с староорошаемыми ти¬пичными сероземами. При анализе структурного состояния почв под таба¬ком, установлено, что мик¬ро¬агрегатный состав темных сероземов (где кроме табака, в основном возделываются зерновые культуры), в процентном соотношении представ-лен большим количеством водопрочных агрегатов в срав¬нении с старооро¬шаемыми типичными серозе-ма¬ми. В старооро¬шаемых типичных сероземах кро-ме табака, много возделываются пропашные куль-ту¬ры (кукуруза), где многократные обработки при-во¬дят к потере структурности. Основная масса водопрочных агрегатов приходится на микроаг¬ре-га¬ты размером меньше 0,25 мм.
Жер жүзүндө чылым тартууга каршы күрөш жүрүп, тамеки өстүрүүгө айдоо аянттары кыска-рып жаткандыгына байланыштуу, Кыргызстан үчүн жогор¬ку киреше алып келген жана экспортту түзүүчү өсүмдүктөрдүн бири болгон тамекини чы-лым тартпоо максаттарында пайдаланууда көйгөй жаралууда, ушун¬дай багыттардын бири болуп ни¬ко¬тинди иштетүү жана өндүрүү болуп саналат. Ошондуктан никотинди алуунун жолдо-рун издеп табуу жана өстүрүү мезгилинде анын топтолуусун жогорулатуу үчүн тамекини өстү-рүүдө тамеки өсүмдүгүнөн никотиндин чыгышы-нын көбөйүү¬сүнө жар¬дам берген агротехникалык ыкмаларды изил¬дөө зарыл. Мында топурак жана анын агрохимия¬лык жана агрофизикалык касиет-тери маанилүү жа¬на негизги болуп саналат. Топу-рактардын белги¬лүү түрлөрүндө жакшы сапаттуу тамеки өстүрү¬лөт жана жогорку түшүм¬дөрдү беришет. Кыргыз¬стан¬дын түштүгүндө – бул негизинен эски айдоо боз жана каралжын боз жерлер. Бул макалада алар¬дын агрохимиялык жана агрофизикалык касиет¬те¬ри изилдөөгө алынды. Тажрыйба жүргүзүлгөн жер-лер¬деги топурактар¬дын механикалык курамы бо-юн¬¬ча жүргүзүлгөн изилдөөлөр буларды көрсөтүш-тү: каралжын боз жерлер – орто кумдактуу, ал эми эски айдоо типтүү боз жерлер – оор кумдак-туу; топу¬рак¬тардын типтерине байланыштуу гу-мус¬тун курамы 2,03 – эски айдоо типтүү боз жер-лер жана 6,86% каралжын боз жерлердин топу-рак¬тары; каралжын боз жерлердин топурктарында жалпы азот көп кездешет – 0,34%, ал эми эски ай¬доо типтүү боз жерлерде – 0,10% болот; карал¬жын боз жерлерде кыймылдуу фосфор – 45 мг/кг, ал эми эски айдоо типтүү жерлерде – 18 мг/кг, ал¬ма¬¬шылма калий – 138 мг/кг жана 120 мг/кг болот. Булардын баары Кыргызстандын түштүгүндөгү ка¬рал¬жын боз жерлердин эски типтүү боз жер¬лер¬ге караганда же¬миштүү экендигин күбөлөндүрүп ту¬рушат. Таме¬ки¬нин астындагы топурактын струк¬туралык абалын тал¬доодо, каралжын боз жер¬лерде (таме-киден сырткары, негизинен дан өсү¬м¬дүктөрү өстү-рүлөт) эски айдоо типтүү боз жерлерге салыш-тырмалуу сууга туруштуу агре¬гат¬тардын пайыз-дык өлчөмүнүн көптүгү анык¬тал¬ды. Эски айдоо типтүү боз жерлерде тамекиден сырт¬кары иште-тилген өсүмдүктөр (жүгөрү) көп өстүрүлөт, ал жерлерде көп жолку кайра иште¬түү¬лөр түзү-лүшүнүн бузулуусуна алып келишет. Сууга туруш-туу агрегаттардын негизги массасы 0,25 мм көлө-мүндөгү чакан агрегаттарга туура келишет.
Due to the fact that there is a fight against smoking all over the world and the cultivated area for tobacco plants is being reduced, and for Kyrgyzstan tobacco is one of the highly profitable and export-forming crops, the problem of using tobacco for non-smoking purposes arises, one of these areas is the cultivation and produc¬tion of nicotine. Therefore, to find ways to get nicotine and increase its accumulation during the cultivation pe¬riod, it is necessary to study the agrotechnical methods of its cultivation to contribute to the release of nicotine from the tobacco plant. All this is important for its agrochemical and agrophysical properties. Tobacco is cultivated and gives high quality. In southern Kyrgyz-stan, these are mainly old irrigated typical gray soil and dark gray soil. This article is devoted to the study of their agrochemical and agrophysical properties. Studies have shown that, according to the mechanical compo¬si¬tion of the soil of the experimental plots: dark gray soils are medium loamy, and old irrigated typical gray soils are heavy loamy; humus content, depending on soil types, 2.03% - old irrigated typical gray soil and 6.86% soil of dark gray soil; total nitrogen more soils of dark gray soil contains 0.34% and, accordingly, old irrigated ty¬pi¬cal gray soil - 0.10%; mobile phosphorus, dark gray soil contain 45 mg/kg and irrigated typical gray soil 18 mg/kg, and exchange potassium 139 mg/kg and 120 mg/kg, respectively. All this testifies to the fact that dark gray soil of the south of Kyrgyzstan is more fertile in comparison with the old irrigated typical gray soil. When analyzing the structural state of soils under tobac¬co, it was found that the micro aggregate composition struc¬tural state of soils under tobacco, it was found that the micro aggregate composition of dark gray soils (whe¬re, in addition to tobacco, cereals are mainly culti¬va¬ted), in percentage terms is represented by a large number of water-resistant aggregates in comparison with old irrigated typical gray soils. In the old irrigated typical gray soil, besides tobacco, arable crops (maize) are cultivated a lot, where repeated cultivation leads to a loss of structure. The bulk of water-resistant aggrega¬tes are micro aggregates smaller than

гумус, структура, уплот¬не¬ние, типы почв, объемный вес, нитраты, общий азот, фосфор, кальций, магний.
гумус, структура, тыгыздоо, топу¬рактардын типтери, көлөмдүү салмак, нит¬рат¬тар, жалпы азот, фосфор, кальций, магний.
humus, structure, compaction, soil types, bulk density, nitrates, total nitrogen, phosphorus, cal¬cium, magnesium.

Абдуллаева Рахат Айбековна, Узгенский институт технологии и образования, г.Узген, Кыргызская Республика, аспирант.
Абдуллаева Рахат Айбековна, Өзгөн технология жана билим берүү институту, Өзгөн шаары, Кыргыз Республикасы, аспирант.
Rakhat Abdullaeva, Uzgen Institute of technology and education, Uzgen, Kyrgyz Republic, postgraduate student.

Download

None

New issue

2024, №: 2

Известия ВУЗов Кыргызстана

Journals

Contacts