New issue

2023, №: 3

More

Известия ВУЗов Кыргызстана

Paper
Authors
  1. Салим Ербол Калтурсынулы
  2. Салим Ербол Калтурсынулы
  3. Salim Erbol Kaltursynuly
Title
  1. ЭТАПЫ РАЗВИТИЯ ЛИНГВОЭТНОЛОГИЧЕСКОГО СЛОВАРЯ
  2. ЛИНГВОЭЛ ТААНЫМДЫК СӨЗДҮКТҮН ӨНҮГҮҮ ЭТАПТАРЫ
  3. DEVELOPMENT PHASES OF LINGUISTIC AND ETHNOLOGICAL DICTIONARY
Abstract
  1. Мақалада автор лингвоелтанымдық сөздіктердің шығу тарихын қарастырады. Лингвоелтанымдық сөз¬дік¬¬тердің шығуын орыс ғалымдарының еңбектерімен байланыстырып, өткен ғасырдың 70-жылдары туын¬да¬ған лингвоелтаным ұғымының лингвоелтанымдық сөздіктер жасаумен байланысқанын көрсетеді. Соным¬ен бірге батыс лексикографиясындағы лингвоел¬та¬ным¬дық көзқарастың бастау алған кездері де мақалада сөз болған. Мақаланың мазмұнында Қазақстандағы лин¬г-во¬ел¬танымдық сөздіктердің шығу тарихына көп көңіл бөлінген. Автор қазақ лексикографиясында лингвоелта¬ным¬дық сөздік болмағанымен, XVIII-XIX ғасырда жа¬сал¬ған бірқатар сөздіктерді елді таныту мақсатында жасалғандығына байланысты лингвоелтанымдық сөз¬дік¬тер санатына шарты түрде жатқызуға болады деп есептейді. Оларды лингвоелтанымдық сөздіктер деп атамаса да, оның ішіндегі ақпараттар лингвоел¬та¬ным¬дық сипаттағы элементерге бай екенін көрсетеді. Осы тұрғыда сол ғасырда пайда болған бірнеше сөздікке тоқ¬талады. Олардың қатарын 1778 жылы жарық көр¬ген «Скалон сөздігінен» бастап, Н.И. Ильминский тіке-лей бастамашы болған бірнеше сөздіктер мысалда-ры¬мен келтіреді.
  2. Макалада автор лингвоэл таанымдык сөздүк-төр¬дүн келип чыккан тарыхын изилдейт. Аны орус изил¬дөө¬чү¬лөрдүн эмгектери менен байланыштырып, өткөн кы¬лым¬дын 70-жылдары пайда болгон лингвоэл тааным жө¬нүндөгү түшүнүктүн лингвоэл таанымдык сөздүк¬төр¬дү түзүү менен байланышканын көрсөтөт. Ошону менен бирге батыш лексикографиясындагы лингвоэл таа¬нымдык көзкараштардын жаралыш мезгилдери жө¬нүндө да сөз болот. Макалада Казакстандагы линг¬воэл таанымдык сөздүктөрдүн жаралуу тарыхына кө¬ңүл бөлүнгөн. Автор казак лексикографиясында атайын лингвоэл таанымдык сөздүк болбогону менен, XVIII-XIX кылымдарда түзүлгөн бир катар сөздүктөр элди таа¬ны¬туу максатында түзүлгөндүгүнө байланыштуу, алар¬ды лингвоэл таанымдык сөздүктөргө шарттуу түр¬¬дө жаткызeуга болот деп эсептейт. Алар лингвоэл таанымдык сөздүктөр деп аталбаса да, анын ичиндеги маалыматтар лингвоэл таанымдык сыпаттагы эле¬мент¬терге бай экенин көрсөтөт. Ушул өңүттө ошол кы¬¬лымдарда пайда болгон бир нече сөздүктөргө ток¬то¬луу менен, алардын катарында 1778-жылы жарык көр¬гөн «Скалон сөздүгүнөн» баштап, Н.И. Ильминский баш-таган бир нече сөздүктөрдү мисалга келтирет.
  3. В статье автор рассматривает историю про-ис¬хож¬дения лингвострановедческих словарей. Связывая из¬дание лингвострановедческих словарей с трудами русс¬ких ученых, свидетельствует о том, что понятие лингвострановедения, возникшее в 70-е годы прошлого века, связано с созданием лингвострановедческих слова¬рей. Также в статье говорилось о начале лингвостра¬но¬вед¬ческого подхода в Западной лексикографии. В содер¬жа¬нии статьи большое внимание уделялось истории возникновения лингвострановедческих словарей в Казах¬стане. Автор считает, что в казахской лексикографии не было лингвоелтанческих словарей, хотя некоторые словари, сделанные в XVIII-XIX вв., были сделаны с целью демонстрации страны, полагают, что они относятся к категории лингвострановедческих словарей. Хотя их не называют лингвострановедческими словарями, инфор¬мବция, содержащаяся в них, показывает, что она бога¬та элементами лингвоэтнологического характера. В этом контексте автор останавливается на описании нескольких словарей, возникших в том же веке. Их ряды начинались со «словаря Скалона», изданного в 1778 году и Н.И. Ильминский одним из первых приводит примеры нескольких словарей.
Keywords
  1. лингвоелтаным, сөздік, тарих, ме¬де¬ниет, тіл, тіл білімі, лексикография, сөздік мақала, тілүйретім, элемент.
  2. лингвоэл таануу, сөздүк, тарых, ма¬даният, тил, тил билими, лексикография, сөздүк ма¬кала, окутуу сөздүктөр, элемент.
  3. лингвоэтнология, словарь, исто¬рия, культура, язык, языкознание, лексикография, сло¬варь, статья, обучающие словари, элемент.
Authors info
  1. Салим Ербол Калтурсынулы, Южно-Казахстанская медицинская академия, г.Шымкент, Республика Казахстан, магистр филологии.
  2. Салим Ербол Калтурсынулы, Түштүк-Казахстан медициналык академиясы, Шымкент шаары, Казахстан Республикасы,филология магистри.
  3. Salim Erbol Kaltursynuly, South Kazakhstan Medical Academy, Shymkent, Republic of Kazakhstan, master of philology.
Pdf
DOI
  • None
  • Citing
  • Салим Ербол Калтурсынулы ЭТАПЫ РАЗВИТИЯ ЛИНГВОЭТНОЛОГИЧЕСКОГО СЛОВАРЯ. Известия ВУЗов Кыргызстана. 2018. №. 6. C. 147-151