New issue

2023, №: 3

More

Известия ВУЗов Кыргызстана

Paper
Authors
  1. Атабаева А.Б., Дүйшеев Ж.А.
  2. Атабаева А.Б., Дүйшеев Ж.А.
  3. A.B. Atabaeva, Zh.A. Duisheev
Title
  1. ПОНЯТИЕ «КОСМОС» В АЙТМАТОВСКОЙ ВСЕЛЕННОЙ
  2. АЙТМАТОВ ААЛАМЫНДАГЫ «КОСМОС» ТҮШҮНҮГҮ
  3. THE CONCEPT «SPACE» IN AITMATOV’S UNIVERSE
Abstract
  1. «Космос» и «хаос» – как философские категории оли¬цетворяют противоположное состояние мира. Если «хаос» означал предстоящее состояние мира, то концепт “космос” использовался для обозначения мирового поряд-ка. В творчестве Великого писателя последнее слово раз¬ви-валось, как историческая память духовного наследия кыргызского народа, ибо айтматовский «космос» появил-ся не из ничего. В Айтматовской космологии Млечный путь, планета Токой-Төш, эмбрион, который не хотел вый¬ти из утроба, киты-самоубийцы – ключевые проблемы вселенной. Основные причины этих проблем – Человек или человек. Да. Человек или человекоподобные. Они по-своему принимают и отвечают на вызовы. Человек и человеко-подобные встречаются среди нивхи и кыргызов, казахов и евреев, христиан и антихристов. Их вселенские мышления зависят от духовного потенциала.
  2. Философиянын түшүнүк талаасында «хаос» жана «космос» деп аталган антоним концепттер бар. Алардын биринчиси «хаос» дүйнөнүн пайда болушунун алдындагы ба¬шаламандыкты түшүндүрүү үчүн колдонулса, экинчиси – «космос» иреттүүлүктү туюндурган. Улуу жазуучунун чыгармачылыгындагы бул түшүнүк кыргыз коомчулугу өт¬мүшүнөн кечирген рухий маданияттын туундусу ката-ры оожалып өөрчүдү, же, Айтматовдун «космосу» кай-дан-жайдан заматта пайда боло калган жок. Айтма¬тов-дун космологиясындагы чубалжыган саманчы¬нын жолу, «Токой төш» планетасы, сыртка чыккысы келген эм-брион, киттердин жээкке бой уруусу-ааламдык ма¬се¬ле¬лер-дин эң талылуулары. Алардын жаралышынын негизги се-беп¬тери - Адам же адам. Ооба. Адам же адамсымалдар. Алар өз туйгу-дараметине жараша дүйнө¬нү кабылдайт жана дүйнөгө жооп кайтарат. Адам менен адам сымал нивхи менен кыргызда, казах менен еврейде, христиан ме-нен антихристте да кездешет. Алардын ааламдык ой-тол¬гоосу улутка, динге байланбайт. Космос¬ту кабылдоо ар кимдин рухий дараметине жараша болот.
  3. There are two antonym consepts as «haos» and «cosmos» in the philosophy field. The first one - «haos» is used for meaning catastrophy before the appearing of the World, where the second one – «cosmos» means order. This un¬der-stan¬ding is used by great writer Chyngyz Aytmatov in his novels as the past of kyrgyz public, coming out of kyrgyz soul as cultural part and then developed, or Aytmatov’s «cosmos» has not been appeared suddenly. On Aytmatov’s cosmology long Milkyway, planet «Tokoi-Tosh», the embryo that does not want to be burned and the whale wanting to go out of ocean to the beach are main problems of the World. The main reason of their appearing is Adam or adam. Yes Adam or adamlike somebody. They receive the World according to their understanding and answer to the World in that way. Adam and adamlike appear even in nivhi and Kyrgyz, Kazakh and Jew, Christian and antichristian. Their world minds do not depend on their nation or religion. How we understand and receive cosmos depends on everybody’s soul power.
Keywords
  1. Айтматов, вселенная, человек, космос, хаос, природа, явление.
  2. Айтматов, аалам, адам, космос, хаос, табият, кубулуш.
  3. Aytmatov, space, homo, cosmos, chaos, nature, phenomenon.
Authors info
  1. Атабаева Аселья Бараткановна, Международный университет имени К.Ш. Токтомаматова, г.Жалал-Абад, Кыргызская Республика, преподаватель. Дүйшеев Женишбек Аматисакович, Международный университет имени К.Ш. Токтомаматова, г.Жалал-Абад, Кыргызская Республика, кандидат исторических наук, профессор.
  2. Атабаева Аселья Бараткановна, К.Ш. Токтомаматов атындагы Эл аралык университет, Жалал-Абад шаары, Кыргыз Республикасы, окутуучу. Дүйшеев Женишбек Аматисакович, К.Ш. Токтомаматов атындагы Эл аралык университет, Жалал-Абад шаары, Кыргыз Республикасы, тарых илимдеринин кандидаты, профессор.
  3. Aselya Atabaeva, International University by name of K.Sh. Toktomamatov, Jalal-Abad, Kyrgyz Republic, lecturer. Zhenishbek Duisheev, International University by name of K.Sh. Toktomamatov, Jalal-Abad, Kyrgyz Republic, candidate of historical sciences, professor.
Pdf
DOI
  • None
  • Citing
  • Атабаева А.Б., Дүйшеев Ж.А. ПОНЯТИЕ «КОСМОС» В АЙТМАТОВСКОЙ ВСЕЛЕННОЙ. Известия ВУЗов Кыргызстана. 2018. №. 10. C. 31-33