Научный журнал Кыргызстана

Турсунбаев Ж.Ж., Смаилов Э.А., Самиева Ж.Т., Хасанов Б.У.
Турсунбаев Ж.Ж., Смаилов Э.А., Самиева Ж.Т., Хасанов Б.У.
Zh. Тursunbaev, E. Smailov, Zh. Samieva, B. Khasanov

ЭФФЕКТИВНОСТЬ СУММАРНОЙ СОЛНЕЧНОЙ РАДИАЦИИ НА ГОРИЗОНТАЛЬНУЮ ПОВЕРХНОСТЬ ЮГО-ЗАПАДНОГО РЕГИОНА КЫРГЫЗСТАНА
КЫРГЫЗСТАНДЫН ТҮШТҮК-БАТЫШ АЙМАГЫНЫН ГОРИЗОНТАЛДЫК БЕТИНДЕГИ ТОЛУК КҮН РАДИАЦИЯСЫНЫН ЭФФЕКТИВДҮҮЛҮГҮ
EFFICIENCY OF TOTAL SOLAR RADIATION ON THE HORIZONTAL SURFACE OF THE SOUTH-WESTERN REGION OF KYRGYZSTAN

Солнечная радиация является главным климатообразующим фактором и практически единственным источником энергии для всех физических процессов, происходящих на земной поверхности и в ее атмосфере. В строительстве и архитектуре солнечная радиация является важнейшим параметром среды. От нее зависит ориентация зданий, их конструктивные, объемно-планировочные, колористические, пластические решения и многие другие особенности. В данной статье приведены результаты исследования изменения величины мощности суммарной солнечной радиации на единицу площади в зависимости высоты над уровнем моря, имеют важное практическое значение. Полученные научные данные, в результате мониторинга юго-запада Кыргызской Республики показывают, что Глобальный Индекс Ультрафиолета Солнца достигает максимальной величины, особенно на высоте 1600 и 3000 м над уровнем море. Минимальные уровни суммарной средне-месячной солнечной радиации, наблюдается на высотах от 2000 до 3000м н.у.м. с соответственным значением 3,61; 3,53 и 3,6 квт/м2 . А на высотах от 400 до 2000м н.у.м соответственно имеют средние значения: 4,4; 3,87 и 4,4 квт/м2 . И максимальные значения суммарно средне-месячной уровней солнечной радиации находятся на высоте 3500 и 4000м н.у.м. Зависимость уровня суммарной солнечной радиации на горизонтальную поверхность от высоты местности Юго-Западного региона Кыргызстана является нелинейной и описывается полиноминальной функцией 3-го порядка. Qсумм.рад = 1.1592Е-10х3 -3,9180Е -0,7х2 -7,8365Е-06х+4,3635. Где Q – суммарная солнечная радиация на горизонтальную поверхность (квт/кв.м/год) и х – высота местности.
Күн радиациясы климатты түзүүчү негизги фактор жана жер бетинде жана анын атмосферасында болуп жаткан бардык физикалык процесстер үчүн иш жүзүндө жалгыз энергия булагы болуп саналат. Курулушта жана архитектурада күн радиациясы экологиянын эң маанилүү параметри болуп саналат. Имараттардын багыты, алардын структуралык, мейкиндик-пландоо, колориттик, пластикалык чечимдер жана башка көптөгөн өзгөчөлүктөрү ушундан көз каранды. Бул макалада маанилүү практикалык мааниге ээ болгон деңиз деңгээлинен бийиктикке жараша жалпы күн радиациясынын кубаттуулугунун бирдигине жараша өзгөрүшүн изилдөөнүн натыйжалары берилген. Кыргыз Республикасынын түштүк-батыш аймагына мониторинг жүргүзүүнүн натыйжасында алынган илимий маалыматтар Глобалдык Күн Ультрафиолет индекси өзгөчө деңиз деңгээлинен 1600 жана 3000 м бийиктикте максималдуу мааниге жеткендигин көрсөтүп турат. Күндүн орточо айлык жалпы радиациясынын минималдуу деңгээли деңиз деңгээлинен 2000-3000 м бийиктикте байкалат. 3,61 тиешелүү мааниси менен; 3,53 жана 3,6 кВт/м2. Ал эми деңиз деңгээлинен 400дөн 2000 мге чейинки бийиктикте, тиешелүүлүгүнө жараша, алар орточо мааниге ээ: 4,4; 3,87 жана 4,4 кВт/м2. Ал эми жалпы айлык орточо күн радиациясынын максималдуу маанилери деңиз деңгээлинен 3500 жана 4000 м бийиктикте. Кыргызстандын түштүк-батыш аймагындагы горизонталь беттеги жалпы күн радиациясынын деңгээлинин рельефтин бийиктигинен көз карандылыгы сызыктуу эмес жана 3-даражадагы көп мүчөлүү функция менен сүрөттөлөт. Qsum.rad = 1.1592E-10x3-3.9180E-0.7x2-7.8365E-06x+4.3635. Мында Q – горизонталдык беттеги жалпы күн радиациясы (кВт/кв. м/жыл) жана х – аймактын бийиктиги.
Solar radiation is the main climate-forming factor and practically the only source of energy for all physical processes occurring on the earth's surface and in its atmosphere. In construction and architecture, solar radiation is the most important environmental parameter. The orientation of buildings, their structural, spaceplanning, coloristic, plastic solutions and many other features depend on it. This article presents the results of a study of changes in the power of total solar radiation per unit area depending on the height above sea level, which have important practical significance. Scientific data obtained as a result of monitoring the south-west of the Kyrgyz Republic show that the Global Solar Ultraviolet Index reaches its maximum value, especially at an altitude of 1600 and 3000 m above sea level. The minimum levels of total average monthly solar radiation are observed at altitudes from 2000 to 3000 m above sea level. with a corresponding value of 3.61; 3.53 and 3.6 kW/m2. And at altitudes from 400 to 2000 m above sea level, respectively, they have average values: 4.4; 3.87 and 4.4 kW/m2. And the maximum values of the total monthly average solar radiation levels are at an altitude of 3500 and 4000 m above sea level. The dependence of the level of total solar radiation on a horizontal surface on the height of the terrain in the South-Western region of Kyrgyzstan is nonlinear and is described by a 3rd order polynomial function. Qsum.rad = 1.1592E-10x3-3.9180E-0.7x2- 7.8365E-06x+4.3635. Where Q is the total solar radiation on a horizontal surface (kW/sq.m/year) and x is the height of the area.

солнечная радиация, высота над уровнем моря, суммарная, пиранометр, среднегодовая, горизонтальная поверхность, наивысшая энергия солнца, максимальная.
күн радиациясы, деңиз деңгээлинен бийиктик, жалпы, пиранометр, орточо жылдык, горизонталдык бет, эң жогорку күн энергиясы, максимум.
solar radiation, altitude above sea level, total, pyranometer, average annual, horizontal surface, highest solar energy, maximum.

Турсунбаев Жанболот Жанышович, Ошский технологический университет, г.Ош, Кыргызская Республика, кандидат технических наук, доцент. Смаилов Эльтар Абламетович, КыргызскоУзбекский университет им. Б.Сыдыкова, г.Oш, Кыргызская Республика, доктор сельскохозяйственных наук, профессор. Самиева Жыргал Токтогуловна, Кыргызско-Узбекский университет им. Б.Сыдыкова, г.Oш, Кыргызская Республика, доктор биологических наук, доцент. Хасанов Бахтияр Усманович, Ошский технологический университет, г. Ош, Кыргызская Республика, соискатель.
Турсунбаев Жанболот Жанышович, Ош технологиялык университети, Ош шаары, Кыргыз Республикасы, техника илимдеринин кандидаты, доцент. Смаилов Эльтар Абламетович, Б.Сыдыков атындагы Кыргыз-Өзбек университети, Ош шаары, Кыргыз Республикасы, айыл чарба илимдеринин доктору, профессор. Самиева Жыргал Токтогуловна, Б.Сыдыков атындагы Кыргыз-Өзбек университети, Ош шаары, Кыргыз Республикасы, биология илимдеринин доктору, доцент. Хасанов Бахтияр Усманович, Ош технологиялык университети, Ош шаары, Кыргыз Республикасы, изденүүчү.
Zhanbolot Tursunbaev, Osh Technological University, Osh, Kyrgyz Republic, candidate of technical sciences, associate professor. Eltar Smailov, Kyrgyz-Uzbek University named after B.Sydykov, Osh, Kyrgyz Republic, doctor of agricultural sciences, professor. Zhyrgal Samieva, Kyrgyz-Uzbek University named after B.Sydykov, Osh, Kyrgyz Republic, doctor of biological sciences, associate professor. Bakhtiyar Khasanov, Osh Technological University, Osh, Kyrgyz Republic, applicant.

Download

10.26104/NNTIK.2023.80.74.006

New issue

2023, №: 8

Наука, новые технологии и инновации Кыргызстана

Journals

Contacts