New issue

2024, №: 3

More

Наука, новые технологии и инновации Кыргызстана

Paper
Authors
  1. Кудайбергенова З.С.
  2. Кудайбергенова З.С.
  3. Z. Kudaibergenova
Title
  1. ХУДОЖЕСТВЕННОЕ ОПИСАНИЕ ТЮРКСКИХ НАЦИОНАЛЬНЫХ ИГР В ЛИТЕРАТУРНЫХ ПРОИЗВЕДЕНИЯХ ТЮРКСКИХ НАРОДОВ
  2. ТYРК УЛУТТУК ОЮНДАРДЫН ТYРК ЭЛДЕРИНИН АДАБИЙ ЧЫГАРМАЛАРЫНДА КӨРКӨМ СYРӨТТӨЛYШY
  3. THE ARTISTIC DESCRIPTION OF THE TURKIC NATIONAL GAMES IN LITERARY WORKS OF TURKIC PEOPLES
Abstract
  1. Корни национальных игр тюркских народов продолжаются с древнейших времен и нашли отражение в тюркоязычных литературных произведениях. Хотя точных сведений об развлечениях великих людей в древности нет, такие игры, как корова и шолен, сохранились и по сей день. В большинстве случаев традиции превратились в национальные ритуалы. Например, в эпосе «Эргенекон» подробно изображена игра «Демир дойма», в эпосе «Коркут Ата» – состязательная игра озана и гопуза. В турецких народных театрах или традиционном турецком театре основными образцами пьес являются «Меддахлыг» («Похвала»), «Карагёз» («Черный глаз»), «Орта Оюну» («Представление в кругу»), «Сейрлик Овцы». Игры» («В деревне удивительные»), «Кукольные» игры играли и дарили народу. В нашей статье мы поставили перед собой задачу проанализировать репрезентацию таких национальных игр, как «Яш», «Алайдан-малайдан», «Юмурта», «Гыз гачырма», «Тулькю», «Ниет Чекме» в литературных произведениях турецкого народа, их значение и текущая функция. С течением времени прежнее военное значение игр осталось позади по отношению к требованиям жизни, и все они теперь служат лишь источником оздоровительного физического воспитания. Даже когда мы смотрим на вопрос с разных сторон, справедливо осознавать, что народные игры – это незабываемые священные памятники, подаренные старшими поколениями в их правах.
  2. Түрк элдеринин улуттук оюндарынын түп тамыры байыртадан бери уланып, түрк элдеринин адабий чыгармаларында чагылдырылып келет. Улуу элдин байыркы кылымдардагы оюн-зооктору жөнүндө так маалымат жок болсо да, сыгыр, шолен өңдүү оюндары бүгүнкү күнгө дейре жашап келе жатат. Көпчүлүк учурда салттар улуттук ритуалдарга айланып кеткен учурлар арбын. Мисалы “Эргенекон” дастанында “Демир дойма” оюну, “Коркут Ата” дастанында озан менен гопуздун мелдешүү оюну кеңири чагылдырылат. Түрк элдик театрларында дагы же салттуу түрк театры оюндардын негизги үлгүлөрү - «Меддахлыг» («Мактоо»), «Карагёз» («Кара көз»), «Орта ойуну» («Тегеректеги спектакль»), «Сейирлик кой оюндары» («Айылдагы укмуштар), «Куурчак» оюндары ойнолуп, элге тартууланган. Биз макалабызда “Яш”, “Алайдан-малайдан”, “Юмурта”, “Гыз гачырма”, “Тюлкю”, “Ниет чекме” сыяктуу улуттук оюндардын түрк элинин адабий чыгармаларында чагылдырылышын, алардын маанисин жана учурдагы аткарган функциясын анализдөөнү максаттаганбыз. Убакыт өткөн сайын, турмуш талабына карата оюндардын мурунку жоокердик маани-максаты артта калып, алардын бары азыркы учурда ден-соолукту чыңдоочу дене тарбиянын булагы болуп гана кызмат кылып калган. Маселени ар тарптан алганыбызда да элдик оюндарды улуу муундардын өз укуктарына белек кылган унутулгус ыйык эстеликтер экендигин биле жүргөнүбүз туура.
  3. The roots of the national games of the Turkic peoples continue from ancient times and are reflected in Turkish-language literary works. Although there is no exact information about the entertainment of great people in ancient times, games such as cow and scholen have survived to this day. In most cases, traditions have turned into national rituals. For example, in the epic “Ergenekon” the game “Demir Doyma” is depicted in detail, in the epic “Korkut Ata” – the competitive game of ozan and gopuz. In Turkish folk theaters or traditional Turkish theater, the main examples of plays are "Meddahlıg" (Praise), Karagöz (Black Eye), Orta Oyunu (Performance in a Circle), Seyrlik Sheep. Games" ("Amazing in the Village"), "Puppet" games were played and given to the people. In our article, we set ourselves the task of analyzing the representation of such national games as “Yash”, “Alaydan-malaidan”, “Yumurta”, “Gyz Gachirma”, “Tulkyu”, “Niet Chekme” in the literary works of the Turkish people, their meaning and current function. Over time, the former military significance of games has been left behind in relation to the demands of life, and they all now serve only as a source of health-improving physical education. Even when we look at the issue from different angles, it is fair to realize that folk games are unforgettable sacred monuments, gifted by older generations in their rights.
Keywords
  1. игра, произведение, фольклор, скачки, стрельба джамби, эпос, ордо, погоня за девушкой, игра кочевников.
  2. оюн, чыгарма, фольклор, ат чабыш, жамбы атуу, эпос, ордо, кыз куумай, көчмөндөр оюну.
  3. game, work, folklore, horse racing, jumbie shooting, epic, ordo, chasing a girl, nomad game.
Authors info
  1. Кудайбергенова Зейнеп Совхозбаевна Кыргызский национальный университет им. Ж.Баласагына, г.Бишкек, Кыргызская Республика, кандидат филологических наук, доцент.
  2. Кудайбергенова Зейнеп Совхозбаевна, Ж.Баласагын атындагы Кыргыз улуттук университети, Бишкек шаары, Кыргыз Республикасы, филология илимдеринин кандидаты, доцент.
  3. Zeinep Kudaibergenova, Kyrgyz National University named after Zh. Balasagyn, Bishkek, Kyrgyz Republic, candidate of philological sciences, associate professor.
Pdf
DOI
  • 10.26104/NNTIK.2023.31.59.070
  • Citing
  • Кудайбергенова З.С. ХУДОЖЕСТВЕННОЕ ОПИСАНИЕ ТЮРКСКИХ НАЦИОНАЛЬНЫХ ИГР В ЛИТЕРАТУРНЫХ ПРОИЗВЕДЕНИЯХ ТЮРКСКИХ НАРОДОВ. Наука, новые технологии и инновации Кыргызстана. 2023. №. 7. C. 328-331