|
|
-
Усупаев Ш.Э., Атыкенова Э.Э., Алферов И.Н., Климшин А.В
-
Усупаев Ш.Э., Атыкенова Э.Э., Алферов И.Н., Климшин А.В
-
Sh. Usupaev, E. Atykenova, I. Alferov, A. Klimshin
-
ИНЖЕНЕРНАЯ РАДИОГЕОНОМИЯ ТИПИЗАЦИИ ГЕОРИСКОВ ОТ УРАНА И ОТХОДОВ ГОРНО-РУДНОЙ ПРОМЫШЛЕННОСТИ НА ПЛАНЕТЕ В ЦЕНТРАЛЬНОЙ АЗИИ И СТРАНАХ СНГ
-
БОРБОРДУК АЗИЯ ЖАНА КМШ ӨЛКӨЛӨРҮНҮН ПЛАНЕТАДАГЫ УРАНДЫН ЖАНА ТОО-КЕН ӨНӨР ЖАЙЫНЫН КЕН КАЛДЫКТАРЫНЫН ГЕОРИСКТЕРИНИН ТИПТЕШТИРИЛИШИНИН ИЖЕНЕРДИК РАДИОГЕОНОМИЯСЫ
-
ENGINEERING RADIOGEONOMY OF TYPING GEORISKS FROM URANIUM AND MINING WASTE ON THE PLANET IN CENTRAL ASIA AND CIS COUNTRIES
-
В статье представлены обоснования актуального предлагаемого нового научно-прикладного направления в науках о
Земле, инженерной радиогеономии. Представлены серии впервые разработанных и составленных карт типизации георисков
от урана, радиоактивной опасности природного, техногенного и экологического характера, а также от отходов горнорудной промышленности на планете Земля и ее субчастях. На
инженерно-геономической и катастрофоведческой карте полушарий Земли со странами Мира, показаны координаты эпии антиподальных центров планетоблем. Картированы глобальная планетарная разробленность со сдвигами, взбросами.
Представлена трасса орбитального вращения вокруг геометрического центра Земли твердого ее ядра внутри жидкой планетосферы. Выделены два планетарных кольца распределения
урановых поясов, а также месторождений урана. Обозначены
местоположения испытательных ядерных полигонов и показаны районы затопления в Мировом океане радиоактивных веществ. Демонстрируются состояние радиоактивного загрязнения территорий России, Казахстана и Кыргызстана. На основе преобразования карты распределения энергетических
объектов и атомных электростанций показана геоном-модель
Евразии, с площадями латерального поширотного расположения радиационно опасных объектов учета. В целом проведена
типизация георисков радиогеономического характера. Проведены исследования загрязнения тяжелыми металлами и радионуклидами на примере бассейна реки Кара-Балта Кыргызстана. Работа выполнена с демонстрацией составленных новых карт инженерной радиогеономии.
-
Макалада Жер илимдеринде, инженердик радиогеономияда иш жүзүндө сунушталып жаткан жаңы илимий жана
прикладдык багыттын негиздери берилген. Уран, табигый,
техногендик жана экологиялык мүнөздөгү радиоактивдүү коркунучтардан, ошондой эле Жер планетасындагы жана анын
суббөлүктөрүндөгү тоо-кен өндүрүшүнүн калдыктарынан биринчи жолу иштелип чыккан жана түзүлгөн геотобокелдиктин типтештирилген карталарынын сериясы берилген. Жердин жарым шарларынын дүйнөнүн өлкөлөрү менен инженердик-геономикалык жана катастрофикалык картасында планеталык проблемалардын эпи- жана антиподдук борборлорунун координаттары көрсөтүлгөн. Карталанган глобалдык
планетардык фрагментация жылышуулар, тескерилер. Суюк
планетосферанын ичиндеги Жердин катуу ядросунун геометриялык борборунун айланасында орбиталык айлануу жолу берилген. Уран тилкелеринин эки планеталык бөлүштүрүүчү шакекчелери, ошондой эле уран кендери аныкталган. Ядролук полигондордун жерлери көрсөтүлгөн жана дүйнөлүк океандагы
радиоактивдүү заттардын суу каптоо аймактары көрсөтүлгөн. Россиянын, Казакстандын, Кыргызстандын аймактарынын радиоактивдүү булгануу абалы көрсөтүлдү. Энергетикалык объекттердин жана атомдук электрстанцияларынын бөлүштүрүү картасын трансформациялоонун негизинде радиациялык коркунучтуу эсепке алуу объектилеринин каптал кеңдик боюнча жайгашуу аймактары менен Евразиянын геомодели көрсөтүлгөн. Жалпысынан радиогеономикалык мүнөздөгү
георисктерди типтештирүү жүргүзүлгөн. Кыргызстандын
Кара-Балта дарыясынын бассейнинин мисалында оор металлдар жана радионуклиддер менен булганышын изилдөөлөр жүргүзүлгөн. Иш инженердик радиогеономиянын түзүлгөн жаңы
карталарын көрсөтүү менен аткарылды.
-
The article presents the rationale for the actual proposed new
scientific and applied direction in the Earth sciences, engineering
radiogeonomy. A series of maps for the first time developed and
compiled geo-risk typification maps from uranium, radioactive hazards of a natural, man-made and environmental nature, as well as
from waste from the mining industry on planet Earth and its subparts
are presented. On the engineering-geonomic and catastrophic map of
the hemispheres of the Earth with the countries of the World, the
coordinates of the epi- and antipodal centers of planetary problems
are shown. Mapped global planetary fragmentation with shifts,
reverses. The path of orbital rotation around the geometric center of
the Earth's solid core inside the liquid planetosphere is presented.
Two planetary distribution rings of uranium belts, as well as uranium
deposits, are identified. The locations of nuclear test sites are
indicated and the areas of flooding in the World Ocean of radioactive
substances are shown. The state of radioactive contamination of the
territories of Russia, Kazakhstan, Kyrgyzstan is demonstrated. Based
on the transformation of the distribution map of energy facilities and
nuclear power plants, a geon-model of Eurasia is shown, with the
areas of the lateral latitudinal location of radiation-hazardous accounting objects. In general, a typification of georisks of a radiogeonomic nature was carried out. Studies of pollution by heavy metals
and radionuclides were carried out on the example of the Kara-Balta
river basin in Kyrgyzstan. The work was done with a demonstration
of the compiled new maps of engineering radiogeonomy.
-
радиогеология, инженерная радиогеономия, мониторинг, геориски, отходы, радиция, заражение, радионуклиды, радон, радиактивные загрязнения, тяжелые металлы.
-
радиогеология, инженердик радиогеономия, мониторинг, геориск, калдыктар, радиация, булгануу, радионуклиддер, радон, радиоактивдүү булгануу, оор металлдар
-
radiogeology, engineering radiogeonomy, monitoring, georisks, waste, radiation, contamination, radionuclides, radon, radioactive contamination, heavy metals.
-
Усупаев Шейшеналы Эшманбетович, Центрально-Азиатский институт прикладных исследований Земли, г.Бишкек, Кыргызская Республика, доктор
геолого-минералогических наук, профессор.
Атыкенова Элита Эрмековна, Кыргызский
государственный технический университет им.
И.Раззакова, г.Бишкек, Кыргызская Республика,
кандидат геолого-минералогических наук, доцент.
Алфёров Иван Николаевич, Институт экономики
Уральского отделения Российской академии наук,
г.Екатеринбург, Российская Федерация, кандидат
геолого-минералогических наук, доцент, старший
научный сотрудник.
Климшин Алексей Валерьевич, Научнопроизводственная компания «Резольвента»,
г.Екатеринбург, Российская Федерация, кандидат
технических наук.
-
Усупаев Шейшеналы Эшманбетович, Борбордук
Азиялык Жерди прикладдык изилдөө институту,
Бишкек шаары, КР, геология жана минералогия
илимдеринин доктору, профессор.
Атыкенова Элита Эрмековна, И.Раззаков
атындагы Кыргыз мамлекеттик техникалык
университети, Бишкек шаары, КР, геология жана
минералогия илимдеринин кандидаты, доцент.
Алфёров Иван Николаевич, Россия Илимдер
академиясынын Урал бөлүмүнүн Экономика
институту, Екатеринбург шаары, РФ, геология
жана минералогия илимдеринин кандидаты,
доцент, улук илимий кызматкер.
Климшин Алексей Валерьевич, «Резольвента»
илимий өндүрүштүк компаниясы, Екатеринбург
шаары, Россия Федерациясы, техника
илимдеринин кандидаты.
-
Sheishenaly Usupaev, Central Asian Institute for
Applied Geosciences, Bishkek, Kyrgyz Republic,
doctor of geological and mineralogical sciences,
professor.
Elita Atykenova, Kyrgyz State Technical University
named after I.Razzakov, Bishkek, Kyrgyz Republic,
candidate of geological and mineralogical sciences,
associate professor.
Ivan Alferov, Institute of Economics of the Ural Branch
of the Russian Academy of Sciences, Yekaterinburg,
Russian Federation, candidate of geological and
mineralogical sciences, associate professor, senior
researcher.
Alexey Klimshin, Scientific and Production Company
«Resolventa», Yekaterinburg, Russian Federation,
candidate of technical sciences.
10.26104/NNTIK.2023.68.65.006
Усупаев Ш.Э., Атыкенова Э.Э., Алферов И.Н., Климшин А.В ИНЖЕНЕРНАЯ РАДИОГЕОНОМИЯ ТИПИЗАЦИИ ГЕОРИСКОВ ОТ УРАНА И ОТХОДОВ ГОРНО-РУДНОЙ ПРОМЫШЛЕННОСТИ НА ПЛАНЕТЕ В ЦЕНТРАЛЬНОЙ АЗИИ И СТРАНАХ СНГ. Наука, новые технологии и инновации Кыргызстана. 2023. №. 4. C. 29-36
|
