|
|
-
Каратаева С.К.
-
Каратаева С.К.
-
S.K. Karataeva
-
ОБРАЗОВАНИЕ ДОЛГИХ ГЛАСНЫХ НА СТЫКЕ МОРФЕМ
-
МОРФЕМАЛАРДЫН ЧЕКТЕШКЕН ЖЕРИНДЕ КЕЛИП ЧЫККАН СОЗУЛМА ҮНДҮҮЛӨР
-
FORMATION OF LONG VOWELS AT THE JUNCTION OF MORPHEMES
-
В этой статье исследуются долгие монофтонги возникающие на стыке морфем. Из тюркских языков в кыргызском, алтайском, тувинском, хакасском и тофаларском
языках долгие гласные имеются не только в корнях и производных основах, но также в аффиксах и на стыке морфем. Как известно, в агглютинирующих языках на стыке
морфем создаются условия для различных фонетических
преобразований. При наращении аффиксов к корням или
производным основам оказавшиеся некоторые согласные в
интервокальном положении настолько ослабевают, что
„растворяются“ среди этих гласных, при этом образуется
долгий монофтонг. В кыргызском языке к такому фонетическому процессу подвергаются гортанные звуки [q], [γ], а
в других тюркских языках диапазон таких изменений шире,
т.е., включает все сонанты: [j], [ĵ], [γ], [q], [n], [η], [r], [l].
В ходе исследования были использованы следующие методы
исследования: сравнительно-исторический метод и лингвистический анализ. Полученные результаты могут быть
использованы как источник для научных работ по диахронной фонетике тюркских языков.
-
Бул макалада морфемалардын чектешкен жеринде
келип чыккан созулма монофтонгдор изилдөөгө алынат.
Түрк тилдеринин ичинен кыргыз, алтай, тува, хакас жана
тофалар тилдеринде созулмалар уӊгу же туунду негиздерде гана эмес, мүчөлөрдө жана морфемалардын чектешкен жеринде кездешет. Белгилүү болгондой, агглютинациялануучу тилдерде морфемалардын чектешкен жеринде
түрдүү фонетикалык өзгөрүүлөр келип чыгат. Уӊгу же
туунду негизге мүчө жалганган учурда интервокалдык
абалдагы үнсүздөр күчүн жоготот да, үндүүлөргө „сиӊип“
кетет, натыйжада созулма монофтонг пайда болот. Кыргыз тилинде мындай фонетикалык процесске негизинен
түпчүл [q], [γ] тыбыштары дуушар болсо, айрым түрк
тилдеринде мындай алсыз үнсүздөрдүн диапазонуна сонанттардын баары кирет: [j], [ĵ], [γ], [q], [n], [η], [r], [l].
Иликтөөгө алынган кыргыз жана түрк тилдериндеги
иллюстрациялык материалдарга тектештирме-тарыхый,
лингвистикалык сыпаттоо методдору колдонулду. Изилдөөнүн натыйжалары түрк тилдеринин диахрондук фонетикасы боюнча жазылчу эмгектерге тиешелүү маалыматтарды бере алат.
-
This article explores the long monophthongs that occur at
the junction of morphemes. Of the Turkic languages in the Kyrgyz, Altai, Tuvan, Khakass and Tofalar languages, there are
long vowels not only in the roots and derived stems, but also in
the affixes and at the junction of morphemes. As you know, in
agglutinating languages at the junction of morphemes, conditions are created for various phonetic transformations. When
affixes to roots or derived stems grow, some consonants in the
intervocal position become so weakened that they “dissolve”
among these vowels, thus forming a long monophthong. In the
Kyrgyz language, the guttural sounds [q], [γ] undergo such a
phonetic process, and in other Turkic languages the range of
such changes is wider, that is, it includes all sonorous consonants: [j], [ĵ], [γ], [ q], [n], [η], [r], [l]. In the process of performing this paper such methods as comparative historical
method, linguistic analyses have been used. Research results
can be used as a source for scientific works on diachronic phonetics in Turkic languages.
-
морфема, корень, основа, аффикс, фузия, долгие гласные, кыргызский, алтайский, тувинский, хакасский.
-
морфема, уӊгу, негиз, мүчө, фузия, созулма үндүүлөр, кыргыз, алтай, тува, хакас.
-
morpheme, root, stem, affix, fusion, long vowels, Kyrgyz, Altai, Tuvan, Khakass, Shor.
-
Каратаева Сонайым Кубатбековна, Кыргызский
государственный университет им. И.Арабаева,
г.Бишкек, Кыргызская Республика, кандидат
филологических наук, доцент.
-
Каратаева Сонайым Кубатбековна, И.Арабаев
атындагы Кыргыз мамлекеттик университети,
Бишкек шаары, Кыргыз Республикасы,
филология илимдеринин кандидаты, доцент.
-
Sonaiym Karataeva, Kyrgyz State University by name
of I.Arabaev, Bishkek, Kyrgyz Republic, candidate
of philological sciences, associate professor.
DOI:10.26104/NNTIK.2019.45.557
Каратаева С.К. ОБРАЗОВАНИЕ ДОЛГИХ ГЛАСНЫХ НА СТЫКЕ МОРФЕМ. Наука, новые технологии и инновации Кыргызстана. 2020. №. 10. C. 255-260
|
