Научный журнал Кыргызстана

Собуров К.А., Темирова С.А.
Собуров К.А., Темирова С.А.
K.A. Soburov, S.A. Тemirova

МЕХАНИЗМЫ ВЗАИМООТНОШЕНИЯ ГОРМОНАЛЬНОЙ И ИММУННОЙ СИСТЕМ ПРИ АДАПТАЦИИ К ВЫСОКОГОРЬЮ
БИЙИК ТОО ШАРТТАРЫНА АДАПТАЦИЯ УБАГЫНДАГЫ ГОРМОНАЛДЫК ЖАНА ИММУНДУК СИСТЕМАЛАРЫНЫН ӨЗ АРА БАЙЛАНЫШЫНЫН МЕХАНИЗМДЕРИ
THE RELATIONSHIP OF THE ENDOCRINE AND IMMUNE SYSTEMS IN ADAPTING TO THE HIGHLANDS

Определенные выводы о влиянии факторов высоко¬горья на функции гипоталамуса, гипофиза, половых же¬лез и эндокринные части поджелудочной железы сде¬лать очень трудно. В связи с этим, предметом настоя¬щего исследования стали вопросы изучения функцио¬наль¬ной активности гормональной и иммунной систем в процессе адаптации к сложным факторам высокогорья и позволило выявить интересные внутри – и межсис¬тем¬ные взаимосвязи. В первый период адап¬тации нару-шались и исчезали многие корреляционные связи внутри нейрогормональной системы, вместе с тем появилось много новых связей между показателями иммунной сис¬темы. Такое изменение структуры корре¬ляционных графов свидетельствовало о первоначальной стадии де¬ста¬билизации нейроиммунного гомеостаза. В процессе адаптации к условиям высокогорья в более поздние сроки (30-е сутки) функциональное состояние как нейрогор¬мо-нальной, так и иммунной систем постепенно нормализо¬ва¬лось, хотя еще сохранялась напряженность обеих сис¬тем. Формирование адаптив¬ных реакций как нейрогор¬мо¬наль¬ной, так и иммунной системы завершалось к 60-м суткам адаптации. Иссле¬дования показали, что про¬цесс адаптационной пере¬стройки механизмов регуляции иммунитета в условиях высокогорья подчиняется общей схеме адаптационных сдвигов центральных механизмов регуляции к экстре¬мальным условиям внешней среды.
Бийик тоонун факторлорунун гипоталамус, гипо¬физ, жыныстык бездер жана уйку безинин эндокриндик бөлүктөрүнө тийгизген таасири жөнүндө айрым тыя¬нак¬тарды чыгаруу абдан кыйын маселе болуп эсеп¬те¬лет. Ошого байланыштуу, бул изилдөөнүн предмети бо¬луп бийик тоонун татаал факторлоруна адаптация уба¬гында гормоналдык жана иммундук системала¬ры¬нын функционалдык активдүүлүн изилдөө болду жана системалар ичиндеги жана системалар арасындагы кызыктуу өз ара байланыштарды аныктоого мүмкүн¬дүк берди. Адаптациянын баштапкы мезгилинде нейро-гормоналдык системанын ичинде коррелияциялык бай¬ланыштардын көпчүлүгүнүн бузулуусу жана жоголуусу байкалган. Ошол эле учурда, иммундук системанын көр¬сөт¬күчтөрүнүн ортосунда көптөгөн жаңы байла¬ныш¬тар пайда болгон. Корреляциялык графтардын струк¬ту¬расынын мындай өзгөрүшү нейроиммундук гомео¬стаз¬дын дестабилдешүүсүнүн баштапкы стадия¬сын тастыктайт. Бийик тоо шарттарына адаптация про¬цес¬синин кийинки убагында (30-күн) нейрогормо¬налдык жана иммундук системаларынын абалы акы¬рын¬дык ме¬нен калыбына келди, бирок дагы деле эки системанын тен иш-аракетинин кыйынчылык менен ишке ашуусу сакталып кала берет. Нейрогормоналдык жана иммун¬дук системаларынын адаптивдик түзүлүшү адаптация¬нын 60-күнүндө аяктайт. Жүргүзүлгөн изил¬дөөлөр бий¬ик тоо шарттарында иммунитетти жөнгө салуу меха¬низмд¬еринин адаптациялык өзгөрүү процесси, айлана-чөйрөнүн экстремалдык шартарында борбордук регуля¬ция механизмдеринин адаптациялык жылышуула¬рынын жалпы схемасына баш ийээрин көрсөттү.
It is very difficult to make certain conclusions about the influence of highland factors on the functions of hypothalamus, hypophysis, gonads and endocrine parts of the pancreas. In this regard, the subject of this research was the investigation of endocrine and immune systems functional activity in the process of adaptation to the complex factors of highlands and allowed to reveal interesting intro - and intersystem inter¬actions. During the first period of adaptation, many corre¬la¬tions within the neurohormonal system were violated and disappeared, however, many new links have emerged bet¬ween indicators of the immune system. Such structure chan¬ges of the correlation graphs testified about the destabiliza¬tion of the initial stage of neuroimmune homeostasis. In the process of adaptation to the conditions of the highlands at a late-term (30th day), the functional state of both neurohormonal and immune systems gradually normalized, although the tension of both systems remained. The formation of adaptive reactions of both neurohormonal and immune systems was com¬pl¬eted by the 60th day of adaptation. Researches have shown that the process of adaptation restructuring of regulation mechanisms of immunity in high-altitude conditions is obeying the general scheme of adaptation shifts of the central regulation mechanisms to extreme environmental conditions.

высокогорье, адаптация, иммун¬ный статус, Т и В лимфоциты, гормональная система, ги¬поталамус, гипофиз, неспецифические факторы защи¬ты.
бийик тоо, адаптация, иммундук ста¬тус, Т жана В лимфоциттери, гормоналдык систе¬ма, гипоталамус, гипофиз, коргоонун спецификалык эмес факторлор.
highlands, adaptation, immune status, T and B-lymphocytes, hormonal system, hypothalamus, hypo¬phy-sis, non-specific protective factors.

Собуров Канчырбек Алгасиевич, Национальная акаде-мия наук Кыргызской Республики, г.Бишкек, Кыр-гызская Республика, Институт горной физиологии и медицины, доктор биологических наук, профессор. Темирова Сымбат Акбагышовна, Национальная академия наук Кыргызской Республики, г.Бишкек, Кыргызская Республика, Институт горной физио-логии и медицины, кандидат биологических наук, и.о. доцента.
Собуров Канчырбек Алгасиевич, Кыргыз Республикасынын Улуттук илимдер академиясы, Бишкек шаары, Кыргыз Республикасы, Тоо физиологиясы жана медицинасы Институту, биология илимдеринин доктору, профессор. Темирова Сымбат Акбагышовна, Кыргыз Республикасынын Улуттук илимдер академиясы, Бишкек шаары, Кыргыз Республикасы, Тоо физиологиясы жана медицинасы Институту, биология илимдеринин кандидаты, доценттин милдетин аткаруучу.
Kanchyrbek Soburov, National Academy of Sciences of the Kyrgyz Republic, Bishkek, Kyrgyz Republic, Institute of mountain physiology and medicine, doctor of biological sciences, professor. Symbat Тemirova, National Academy of Sciences of the Kyrgyz Republic, Bishkek, Kyrgyz Republic, candidate of biological sciences, acting associate professor.

Download

10.26104/NNTIK.2019.45.557

New issue

2024, №: 3

Наука, новые технологии и инновации Кыргызстана

Journals

Contacts