Научный журнал Кыргызстана

Смаилов Э.А., Арапбаев Р.Н., Смаилова Х.Э., Ташматова Н.К., Калбаева Д.
Смаилов Э.А., Арапбаев Р.Н., Смаилова Х.Э., Ташматова Н.К., Калбаева Д.
E.A. Smailov, R.N. Arapbaev, Kh.E. Smailova, N.K. Tashmatova, D. Kalbaeva

РИС И ПРИРОДНО-КЛИМАТИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ ВОЗДЕЛЫВАНИЯ ЕЕ В ИРАНЕ
КҮРҮЧ ЖАНА АНЫ ИРАНДА АЙДООНУН ЖАРАТЫЛЫШ-КЛИМАТТЫК ӨЗГӨЧӨЛҮКТӨРҮ
RICE AND NATURAL CLIMATIC FEATURES OF ITS CULTIVATION IN IRAN

В статье изложены некоторые биологические осо-бен¬¬ности возделывания риса и ее изменения с учетом усло-вий Юга Кыргызстана. Отмечено об отсутствии законо-мер¬ности влияния реакции почвы, содержания пита¬тель-ных веществ и гумуса на качественные характеристики ри¬са, важным является сорт возделываемого риса. Пред-став¬лены результаты исследований температуры и влаж-ности воздуха и влияния температуры поливной воды на рост и развитие растения риса в условиях Исламской Рес-пуб¬лики Иран. Установлены своеобразные природно-клима¬ти¬ческие условия зон возделывания риса в Иране: высокую среднесуточную температуру, порядка +40 оС (27 до 64 оС) и влажность воздуха 60-94% и использованием холодной воды для полива с температурой +16,6оС, все это обес¬пе¬чи¬вает производить полив через 4-5 суток, при этом со¬хра¬няе¬тся оптимальная температура воды (+25 … +30оС) в рисовом поле. Установлено, что на участках поля куда по¬дае¬тся холодная вода +16,6 оС (через сутки средняя темпе¬ра¬тура воды в рисовом поле составляет +25 оС) рост и раз¬¬витие растения риса слабая: длина корневой системы 23 см, а в последующих полях где вода более теплая (поле №2, средняя температура воды 26,2 оС) -26,2 см и в поле №3 где средняя температура воды составляет 26,8оС – 27,4 см; высота растений риса, соответственно состав¬ля¬ет – 63,5, 71 и 85 см; число стеблей на одном растении соответственно составляет – 6-21, 23 и 29 шт. На опыт-ных полях где сохраняется оптимальный температурный ре¬жим воды в рисовом поле (где средняя температура +30оС ): средняя длина корневой системы составляет 29,8 см, высота растений 106 см, а число стеблей на одном рас¬те¬нии 33 шт.
Макалада күрүчтү айдоонун кээ бир биологиялык өз-гө¬чөлүктөрү жана анын түштүк Кыргызстандын шарт-та¬рында болгон өзгөрүүлөрү баяндалды. Жер кыртышы-нын, азык болуучу заттардын жана гумустун (өсүмдүк-төр¬дүн жана айбандардын калдыктарынан чириген жер) күрүчтүн сапаттык мүнөздөмөсүнө таасир этүүсү жок экендиги белгиленди. Күрүчтү айдоодо сорт маанилүү бо-луп саналат. Иран Ислам Республикасынын шарттарында аба температурасынын жана нымдуулугунун изилдөө¬лө¬рү-нүн, сугат суунун температурасынын күрүч өсүмдүгүнүн өсүү¬сүнө жана өрчүүсүнө таасир этүүсүнүн натыйжа¬ла-ры көрсөтүлдү. Иранда күрүчтү айдоо тилкелеринин баш-ка¬лардан бөлөкчө жаратылыш-климаттык шарттары бел¬гиленген: орто күндүк жогорку температура +40оС (27ден 64оС чейин) жана абанын нымдуулугу 60-94% +16оС муздак сууну сугат үчүн колдонуу. Булардын баары 4-5 сут¬ка¬лар аркылуу сугарууну камсыздашат, бул учурда күрүч талаасында суунун оптималдуу (+25 … +30оС) тем-пе¬ра¬ту¬расы сакталат. +16,6оС (бир суткадан кийин күрүч та¬лаа¬сында суунун температурасы +25 оС түзөт) муздак суу берилген талаанын тилкелеринде күрүч өсүмдүгүнүн өсүү¬сү жана өрчүүсү төмөн болот: тамыр системасынын узун¬дугу 23 см, суу ысык болгон кезектеги талааларда (№2 талаа, суунун орточо температурасы +26,2 оС) – 26,2 см, суунун орточо температурасы +26,2 оС түзгөн №3 талаа¬да – 27,4 см; күрүч өсүмдүктөрүнүн бийиктиги – 63.5, 72 жана 85 см түзөт; бир өсүмдүктөгү сабактардын саны – 6-21, 23 жана 29 даана болот. Күрүч талаасынын суу¬нун оп¬тималдуу режими сакталган тажрыйба жүргү¬зүү¬чү талааларында (анда орточо температура +30оС): та¬мыр системасынын орточо узундугу 29,8 см жана өсүм¬дүк¬төр¬дүн бийиктиги 106 см, бир өсүмдүктөгү сабактар¬дын саны 33 даананы түзөт.
The article describes some biological features of rice cultivation and its changes, taking into account the conditions of the South of Kyrgyzstan. It is noted that there is no regularity in the influence of the soil reaction, the content of nutrients and humus on the qualitative characteristics of rice, the type of rice that is cultivated is important. The results of studies of air temperature and humidity and the influence of the temperature of irrigation water on the growth and development of rice plants in the Islamic Republic of Iran are presented. Specific natural and climatic conditions of rice cultivation zones in Iran have been established: a high average daily temperature, of the order of + 40°C (27 to 64°C) and humidity of 60-94% and use of cold water for irrigation with a temperature of +16.6°C. watering after 4-5 days, while maintaining the optimum water tempera-ture (+25 ... +30оС) in the rice field. It is established that the cold water +16.6 ° C is applied to the fields where the average temperature of the water in the rice field is +25°C per day. The growth and development of the rice plant is weak: the length of the root system is 23 cm, and in subsequent fields where the water is warmer (field number 2, average temperature of water 26.2оС) -26.2 cm and in field №3 where the average water temperature is 26.8оС - 27.4 cm; height of rice plants, res¬pec-tively - 63.5, 71 and 85 cm; the number of stems on one plant is 6-21, 23 and 29 respectively.

рис, температура, влажность, поч¬ва, вода, воздух, гармап, высота растений, длина корневой системы, число стеблей на одном растении, белки, реакция почвы, гумус.
күрүч, температура, нымдуулук, жер кыртышы, суу, аба, гармап, өсүмдүктөрдүн бийиктиги, та¬¬мыр системасынын узундугу, бир өсүмдүктөгү сабак¬тар¬¬¬дын саны, белоктор (ак заттар), жер кыртышынын таа¬сир кылуусу, гумус.
rice, temperature, humidity, soil, water, air, garmap, plant height, length of the root system, number of stems per plant, proteins, soil reaction, humus.

Смаилов Эльтар Абламетович, Ошский технологический университет имени академика М.М.Адышева, г.Ош, Кыргызская Республика, доктор сельскохозяйственных наук, профессор. Арапбаев Р.Н., Ошский государственный университет, г.Ош, Кыргызская Республика, кандидат технических наук, доцент. Смаилова Хошида Эльтаровна, Ошский технологический университет имени академика М.М. Адышева, г.Ош, КР, аспирант. Ташматова Н.К., Баткенский государственный университет, г.Баткен, КР, аспирант. Калбаева Динара, Ошский технологический университет имени академика М.М. Адышева, г.Ош, Кыргызская Республика, аспирант.
Смаилов Эльтар Абламетович, Академик М.М.Адышев атындагы Ош технологиялык университети, Ош шаары, Кыргыз Республикасы, айыл чарба илимдеринин доктору, профессор. Арапбаев Р.Н., Ош мамлекеттик университети, Ош шаары, Кыргыз Республикасы, техника илимдеринин кандидаты, доцент. Смаилова Хошида Эльтаровна, Академик М.М.Адышев атындагы Ош технологиялык университети, Ош шаары, КР, аспирант. Ташматова Н.К., Баткен мамлекеттик университети, Баткен шаары, Кыргыз Республикасы, аспирант. Калбаева Динара, Академик М.М.Адышев атындагы Ош технологиялык университети, Ош шаары, Кыргыз Республикасы, аспирант.
Eltar Smailov, Osh technological university by name of academician M.Adyshev, Osh, Kyrgyz Republic, doctor of agricultural sciences, professor. R. Arapbaev, Osh state university, Osh, Kyrgyz Republic, candidate of technical sciences, associate professor. Koshida Smailova, Osh technological university by name of academician M.Adyshev, Osh, Kyrgyz Republic, postgraduate student. N. Tashmatova, Batken state university, Bishkek, Kyrgyz Republic, postgraduate student. Dinara Kalbaeva, Osh technological university by name of academician M.Adyshev, Osh, Kyrgyz Republic, postgraduate student.

Download

None

New issue

2024, №: 3

Наука, новые технологии и инновации Кыргызстана

Journals

Contacts