Научный журнал Кыргызстана

Маматкулов О.И.
Маматкулов О.И.
O.I. Mamatkulov

ПОТЕНЦИАЛЬНАЯ СЕМЕННАЯ ПРОДУКТИВНОСТЬ НЕКОТОРЫХ ВИДОВ РОДА ASTRAGALUS L. ОБИТАЮЩИЕ НА ТЕРРИТОРИИ ПРЕДГОРИЙ АЛАЙСКОГО ХРЕБТА
АЛАЙ КЫРКА ТООСУНУН ТОО ЭТЕКТЕРИНДЕ КЕЗДЕШКЕН ASTRAGALUS L. ТУКУМУНУН КЭЭ БИР ТҮРЛӨРҮНҮН ПОТЕНЦИАЛДУУ УРУКТУК ПРОДУКТИВДҮҮЛҮГҮ
POTENTIAL SEED PRODUCTIVITY OF SOME TYPES OF THE GENUS ASTRAGALUS L. DOMINING THE TERRITORY OF THE ALAI RIDGE

В данной работе приводятся данные изучения семенной продуктивности некоторых видов рода Astragalus L. на единицу особи, путем подсчета числа семяобразующих органов растений. Было уточнено число соцветий, цветков и полноценных плодов, а также число семян на единицу плода для каждого изученного вида. На основе статистического анализа была определена семенная продуктивность каждого из них. Подавляющее число изученных видов являются многолетними травами с развитым стеблем (A. turkestanus, A. nuciferus, A. mucidus, A. floccosifolius, A. filicaulis, A. alopecias, A. petkoffii), или без него (A. schanginianus, A. substipitatus, A. platyphyllus), лишь A. schmalhausenii является однолетней травой. Только A. fedtschenkoanus представлен жизненной формой кустарника 60-80 (150) см высоты. Анализ изучения семенной продуктивности видов рода Astragalus L., обитающих в предгорьях Алайского позволяет заключить, что все изученные виды в той или иной мере хорошо приспособлены к условиям предгорий. С точки зрения семенной продуктивности приспособление видов к суровым условиям обитания, по-видимому, произошло различными путями. Наиболее приспособленным, преуспевающими видами являются A. platyphyllus и A. schmalhausenii. Так как у этих видов самый высокий показатель превращения цветков в полноценные плоды (84-85%) и семенной продуктивности от количества полноценных цветков (85- 94%). Кроме того, количество полноценно развитых семян довольно высокое (129,36±5,6 семена на единицу особа) у A. schmalhausenii, а у A. platyphyllus чрезвычайно высокое –458,24±24,3 семян на единицу особи. Что касается A. alopecias, то этот вид приспособился к условиям обитания путем увеличения численности цветков и семян на единицу особи (396±12,4 семян). Такие виды, как A. floccosifolius (2,5±0,7 семян на единицу плода) и A. alopecias (2,2±0,4 семян на единицу плода) выбрали эволюционный путь улучшения качества семенного материала. Остальные виды, относительно указанных видов, менее приспособленные к условиям обитания с точки зрения семенной продуктивности растений на единицу особи.
Бул иште Astragalus L. тукумунун кээ бир түрлөрүнүн особь бирдигинде өсүмдүктүн урук пайда кылуучу органдарынын санын эсептөө жолу менен уруктук продуктивдүүлүктөрүн үйрөнүүнүн маалыматтары берилди. Ар бир үйрөнүлгөн түр үчүн топ гүлдүн, гүлдүн жана толук жетилген мөмөлөрдүн, ошондой эле мөмө бирдигинде уруктардын саны такталган. Статистикалык анализдөөнүн негизинде алардын ар биринин уруктук продуктивдүүлүктөрү аныкталган. Үйрөнүлгөн түрлөрдүн басымдуу көпчүлүгү сабактуу (A. turkestanus, A. nuciferus, A. mucidus, A. floccosifolius, A. filicaulis, A. alopecias, A. petkoffii), же сабаксыз (A. schanginianus, A. substipitatus, A. platyphyllus) көп жылдык чөптөр болушса, A. schmalhausenii түрү бир жылдык чөп. Бир гана A. fedtschenkoanus түрү бийиктиги 60-80 (150) см ге жеткен бадал тиричилик формасына ээ. Алай кырка тоосунун тоо этектеринде кездешкен Astragalus L. тукумунун түрлөрүнүн уруктук продуктивдүүлүктөрүн үйрөнүүнүн жыйынтыгы бардык үйрөнүлгөн түрлөр тоо этектеринин шарттарына тигил же бул деңгээлде жакшы ыңгайланышкан деген тыянак чыгарууга мүмкүндүк берет. Уруктук продуктивдүүлүгүнүн көрсөткүчтөрү боюнча үйрөнүлгөн түрлөрдүн чөйрөнүн катаал жашоо шарттарына ыңгайлануусу, көрүнүп тургандай, түрдүү багыттарда жүргөн. Салыштырмалуу жакшы ыңгайланган түрлөргө A. platyphyllus жана A. schmalhausenii түрлөрүн киргизсе болот. Себеби, бул түрлөрдүн гүлдөрүнүн толук жетилген мөмөлөргө айлануусу (84-85%) жана толук жетилген гүлдөрүнүн санынан уруктук продуктивдүүлүгү (85-94%) эң жогорку көрсөткүчкө ээ. A. alopecias түрү болсо, жашаган чөйрөсүнүн шарттарына особь бирдигинде гүлдөрүнүн жана уруктарынын санын көбөйтүү жолу менен ыңгайланышкан (396±12,4 урук). Ал эми A. floccosifolius (особь бирдигинде 2,5±0,7 урук) жана A. alopecias (особь бирдигинде 2,2±0,4 урук) сыяктуу түрлөр болсо, уруктук материалдын сапатын жогорулатуу эволюциялык жолун тандап алышкан. Калган түрлөр, жогоруда аталган түрлөргө салыштырмалуу, особь бирдигинде өсүмдүктөрдүн уруктук продуктивдүүлүктөрүнүн көрсөткүчү боюнча алып караганыбызда жашаган чөйрөсүнүн шарттарына азыраак ыңгайланышкан.
The data of studying the seed productivity of some species of the genus Astragalus L., per person, by counting the number of seeds forming plant organs are given. The number of inflorescences, flowers, and full fruits was specified, as well as the number of seeds in each studied species per unit of fruit. Based on the statistical analysis, the seed productivity of each of the studied species was determined. The vast majority of studied species are perennial herbs with well-developed stalk (A. turkestanus, A. nuciferus, A. mucidus, A. floccosifolius, A. filicaulis, A. alopecias, A. petkoffii), or without (A. schanginianus, A. substipitatus, A. platyphyllus), only A. schmalhausenii is an annual grass. Only A. fedtschenkoanus represented life form shrub 60- 80 (150) cm in height. The analysis of seed productivity of the species of the genus Astragalus L., living in the foothills of the Alai ridge us to conclude that all the studied species in one way or another are well adapted to the conditions of the foothills. From the standpoint of seed production adaptation of species to harsh environmental conditions, apparently, has occurred in various ways. The most adapted, successful species are A. schmalhausenii, and A. platyphyllus. Since these types of the highest rate of transformation of flowers in full fruit (84-85%) and seed productivity the number of high-grade flowers (85- 94%). In addition, the number of fully developed seeds is quite high (129,36±of 5.6 seeds per unit person) in A. schmalhausenii, and A. platyphyllus extremely high – 458,24±24.3 seeds per unit individuals. As for A. alopecias, this species has adapted to the habitat conditions by increasing the number of flowers and seeds per unit individuals (396±12.4 seeds). Species such as A. floccosifolius (2,5±0.7 seeds per fruit) and A. alopecias (2,2±0.4 seeds per fruit) has chosen the evolutionary path to improving the quality of seeds. The rest of the species for these species, less adapted to the habitat conditions, in terms of seed productivity of plants per unit of individuals.

соцветия, цветок, плоды, семена, цветение, семенная продуктивность, вид, астрагал, предгорье, Алайский хребет.
топ гүл, гүл, мөмө, урук, гүлдөө, уруктук продуктивдүүлүк, түр, астрагал, тоо этектери, Алай кырка тоосу.
in florescence, flower, fruits, seeds, flowering, seed productivity, species, astragalus, foothills, Alai ridge.

Маматкулов Орозбай Идирисович, Oшский государственный университет, Ош, Кыргызская Республика, старший преподаватель.
Маматкулов Орозбай Идирисович, Oш мамлекеттик университети, Ош шаары, Кыргыз Республикасы, ага окутуучу
Orozbay Mamatkulov, Osh state university, Osh, Kyrgyz Republic, senior lecturer.

Скачать

DOI:10.26104/NNTIK.2019.45.557

Новый выпуск

2023, №: 5

Наука, новые технологии и инновации Кыргызстана

Журналы

Контакты