Научный журнал Кыргызстана

Жумагулов М.Д.
Жумагулов М.Д.
M.D. Zhumagulov

СОЦИАЛЬНО-ИСТОРИЧЕСКАЯ ДИНАМИКА КАЗАХСКОЙ КУЛЬТУРЫ В РАКУРСЕ СИНЕРГЕТИЧЕСКОГО ПОДХОДА
КАЗАК МАДАНИЯТЫНЫН СОЦИАЛДЫК-ТАРЫХЫЙ ДИНАМИКАСЫ СИНЕРГЕТИКАЛЫК МАМИЛЕНИН РАКУРСУНДА
SOCIO-HISTORICAL DYNAMICS OF THE KAZAKH CULTURE AS A SYNERGISTIC APPROACH

В статье предпринята попытка осмыслить историю становления и развития казахского традиционного об¬ще-ст¬¬ва и его культуру с помощью применения синерге¬тиче-ской методологии анализа социокультурных про¬цессов. Ав-тор считает возможным на этом пути осветить по-ново¬му некоторые дискуссионные вопросы социально-истори¬че¬ской динамики казахского культурно-цивилизационного бытия. В то же время он учитывает и возможные при таком подходе ошибки, связанные с неправоверным приме¬не¬нием синергетических представ-лений, чисто внешним их наложением на исследуемый материал, чреватым редук¬цио¬нистскими последствиями. Поэтому в первую очередь он стремится обосновать применимость синергетической методологии к анализу социально-исторической динамики казахской культуры как сложной самоорганизующейся от¬кры¬той системы со множеством параметров связи, где хаос и порядок постоянно меняются местами. Огромная территория, кочевой образ жизни, своеобразие простран¬ст¬венно-вре-мен¬ных связей, суровые природно-климатиче¬ские условия, трудности скотоводческого хозяйствования, противоре-чия внутренних межродовых и межжузовских, а также внешних далеко недружественных межгосударст¬венных отношений, череда всевозможных военных столк¬но¬¬ве¬ний, где победы сменялись поражениями, определенное соче-тание кочевого уклада жизни как ведущей формы со-циально-экономической жизни с жизнью оседлой части населения, с наличием определенного числа городов, наличие торговых караванных путей и многие другие характе¬рис¬ти¬ки общественной жизни казахов в XV-XVIII вв. вполне подподают под определение синергетической системы, как это показано в статье, при анализе дискуссионных мо¬мен¬тов истории и культуры страны.
Мақалада қазақ дәстүрлі қоғамы мен оның мәде¬ние-ті¬нің қалыптасуы мен дамуы тарихын тарихи-әлеуметтік үде¬рістерді талдаудың синергетикалық әдіснамасын қол-да¬нудың жолымен ой елегінен өткізуге талпыныс жасал-ған. Автордың ойынша, қазақы мәдени-өркениеттік бол-мыс¬тың тарихи-әлеуметтік динамика¬сының кейбір даулы мәселелерін осы жолда жаңаша шешу мүмкіндігі бар. Ол сонымен бірге бұлайша қарастырудың дұрыс-бұрысты¬ғы-на мән беріп синергетикалық елесте¬тімдерді орынсыз қол-данудың редукционистік салдары болуы әбден мүмкін екен-дігін де ескертеді. Сондықтан ол ең алдымен қазақ мәде-ние¬тінің тарихи-әлеуметтік динамикасын көптеген байла¬ныс параметрлері бар, хаос пен тәртіп алмакезек орын ауысатын, өздігінен ұйым¬дасатын ашық жүйе ретінде тал¬дауға синергетикалық әдіснаманы қолдануға бола¬тын¬ды¬ғын негіздеуге ұмты¬лады. Территорияның кеңдігі, көш¬пен¬ді өмір салты, кеңістік пен уақыттың өзіндік ұйысуы, табиғи-климатық жағдаяттың қатаңдығы, мал шаруа¬шы¬¬лығының қиын¬шылығы, ішкі руаралық және жүзаралық, сондай-ақ сыртқы бақталас мемлекетаралық қатынас¬тар¬¬дың күрделілігі, жеңіс пен жеңіліс орын алмасқан әске¬ри қақтығыстардың жиілігі, басым көшпенділік өмір салты¬ның отырықшылықтың сілемдерімен, белгілі бір мөл¬¬шерде қалалардың орналасуымен астасып жатуы, ке¬руен сауда жолдарының болуы, XV-XVIII ғғ. Қазақ қоғамы өмірінің басқа да сипаттамалары, мақалада дәлелді көр¬сетілгеніндей, синергетикалық бейсызықтық жүйенің анық¬тамаларына әбден сай келеді екен.
The article is an attempt to comprehend the history of the formation and development of the Kazakh traditional society and its culture using the synergetic methodology for analyzing socio-cultural processes. The authors consider it possible on this path to respond in a new way to some of the controversial issues of the socio-historical dynamics of Kazakh cultural and civilizational being. And also, the author takes into account the errors that are possible with such an approach due to the incorrect use of synergistic ideas, their purely external imposition on the material under study, which is fraught with reductionist consequences. That's why, first of all, he tries to substantiate the applicability of the synergistic methodology to the analysis of the socio-historical dynamics of Kazakh culture as a complex self-organizing open system with a variety of communication pa¬ra¬meters, where chaos and order are constantly changing pla¬ces each other. Huge territory, nomadic lifestyle, originality of spatial-temporal ties, harsh climatic conditions, difficulties of cattle breeding, internal intergeneric and inter-university, as well as external unfriendly intergovernmental relations, a series of all kinds of military clashes, where victories were replaced by injuries, a certain combination of nomadic way life as a leading form of social and economic life with the life of a settled part of the population, with the presence of a certain number of cities, the presence of trading caravan routes and many characteristics of the public life of the Kazakhs in the XV-XVIII centuries. It fits the definition of a synergistic system, as shown in the article.

Казахская традиционная культура, динамика культуры, кочевой образ жизни, традиции и ин¬но¬вации, хаос и порядок, самоорганизация, синергети¬ческая методология, культурные ценности.
Қазақтың дәстүрлі мәдениеті, мә¬де¬ниет динамикасы, көшпелі өмір салты, дәстүрлер мен ин¬но¬вациялар, хаос және тәртіп, өзін-өзі ұйымдастыру, си¬нер¬гетикалық әдіснама, мәдени құндылықтар.
Kazakh traditional culture, culture dynamics, nomadic way of life, traditions and innovations, chaos and or¬der, self-organization, synergetic methodology, cultural values.

Жумагулов Марат Даулетбаевич, Казахский национальный аграрный университет, г.Алматы, Республика Казахстан, кафедра История Казахстана и культура народов Kазахстана, старший преподаватель.
Жумагулов Марат Даулетбаевич, Казак улуттук агрардык университети, Алмата шаары, Казакстан Республикасы, Казакстандын тарыхы жана Казакстан элдеринин маданияты кафедрасы, ага окутуучу.
Marat Zhumagulov, Kazakh national agrarian University, Almaty, Republic of Kazakhstan, Department of History of Kazakhstan and culture of peoples of Kazakhstan, a senior lecturer.

Скачать

10.26104/NNTIK.2019.45.557

Новый выпуск

2024, №: 3

Наука, новые технологии и инновации Кыргызстана

Журналы

Контакты