Научный журнал Кыргызстана

Исмаилова Г.К.
Исмаилова Г.К.
G.K. Ismailova

ОСОБЕННОСТИ ИССЛЕДОВАНИЯ ПОЭМЫ МОЛДО КЫЛЫЧА «ЧУЙ БАЯНЫ»
МОЛДО КЫЛЫЧТЫН «ЧҮЙ БАЯНЫ» ПОЭМАСЫНЫН ИЗИЛДЕНИШ ӨЗГӨЧӨЛҮКТӨРҮ
SPECIALTY OF RESEARCH OF THE POEM OF «CHUI BAYANY» OF MOLDO KYLYCH

Поэма “Чүй баяны” считается одной из основных произведений Молдо Кылыча. Известно, что в свое вре¬мя акын был обвинен в идеологизме и его произ¬ведения были запрещены. Поэтому, читателю не извест¬но о чем поэма “Чүй баяны”. Кроме этого произведение уче¬ного Т.Саманчина “Кылыч-жазуучу”, который ис¬сле¬¬¬довал творчество “заманиста” Молдо Кылыча, было обвинено в идеологизме и закрыто в “черном сун¬ду¬ке”. В данной статье впервые раскрыты особен¬нос¬ти анализа поэмы Тазабека Саманчина “Чүй баяны”. Автор статьи анализируя “Чүй баяны” наглядно пока¬зал, что благодоря тому, что Тазабек Саманчин имел высокую духовно-интеллектуальную, научно-образова¬тель¬ную подготовку, смог расскрыть поэму в кон¬текс¬те социально-экономической особен¬ности той эпохи, обратил внимание на поэтическую красоту произведе¬ния, раскрыл его идейно-художест¬венные особенности. Объяснения ученого, миррово¬зрения акына на проявле¬ния цивилизации, рыночные отношения глазами кочев¬ника, поэтому многие вещи казались для него удиви¬тель¬ными, не понятными, более того доводили до рас¬те¬рянности (например: разме¬нивание откормленный скот, лошадей на бумажные деньги огорчало акына), и в тоже время он на это смотрел филосовски. Раз¬мыш-ления Т.Саманчина об особенности восприятия акына в поэме “Чүй баяны” будет уникальным фактом для со¬циальных психологов.
“Чүй баяны” поэмасы Молдо Кылычтын негизги чыгармаларынын бири болуп эсептелет. Акынга, учур¬да идеологиялык айып коюлуп, чыгармаларына тыюу салынгандыгы белгилүү. Мына ошондуктан “Чүй бая¬ны” поэмасынын эмне жөнүндө экендиги да окур¬ман¬дарга белгисиз болуп келген. Анын үстүнө “заман¬чы” Молдо Кылычтын чыгармачылыгын изилдеген оку¬муш¬туу Т.Саманчиндин да “Кылыч-жазуучу акын” аттуу эмгеги да идеологиялык жактан “кара сандык¬ка” жа¬был¬ган болчу. Бул макалада биринчи жолу “Чүй баяны” поэмасынын Тазабек Саманчин тарабы¬нан талданыш өзгөчөлүктөрү ачылып берилген. Мака-ланын автору “Чүй баянын” талдоодо Тазабек Саман¬чиндин рухий-интеллектуалдык, билим-илим даярдыгы кыйла жогору болгондуктан поэманы доордун социалдык-эконо¬ми¬ка¬лык өзгөчөлүктөрүнүн кон¬текс¬тин¬де карай билген¬ди¬гин, чыгарманын поэтикалык кооздугуна көңүл бур¬ган¬ды¬гын, анын идеялык-көркөм¬дүк өзгөчөлүктөрүн ачып берүү чеберчилигин ырастап көрсөткөн. Илимпоздун цивилизация көрүнүштөрүнө, базар мамилелерине көч¬мөн¬дүн көзү менен караган¬дыгын, ошон үчүн көп нерсе¬лер ага таңгалычтуу да, түшүнүксүз да, а түгүл эсин эки кылып жаткандыгын (Мисалы: базарда жылкы¬нын, семиз малдын кагаз акчага айырбашталып жат¬ка¬нына акындын таңгал-гандыгы, кейигендиги) чечмеле¬ген¬диги кызыктуу да, философиялуу да, Т.Саманчиндин «Чүй баяны» поэма¬сындагы акындын бул кабылдоо өзгөчөлүгү тууралуу ою социалдык-психологдор үчүн уникалдуу факт болуп эсептелет.
The poem “Chui bayan” is considered one of the main works of Moldo Kylych. It is known that the akyn was accused of ideologism and his works were banned at one time. Therefore, the reader is not aware of the poem “Chui Bayan”. In addition to this work of the scientist T.Saman¬chin “Kylych-zhazuuchu” (literally –“Steel writer”), who studied the work of “zamanist” Moldo Kylych, was accu¬sed of ideologism and closed in the “black chest”. In this article, for the first time, the features of Tazabek Saman¬chin’s analysis of the poem “Chui Bayani” are revealed. The author of the article analyzing “Chui bayan” clearly showed that thanks to the fact that Tazabek Samanchin had a high spiritual and intellectual, scientific and educational background, was able to reveal the poem in the context of the socio-economic characteristics of that era, drew atten¬tion to the poetic beauty of the work, revealed it ideologi¬cal¬ly - artistic features. The scientist’s explanations, the worldview of akyn on civilization, market relations through the eyes of nomad, so many things seemed surprising to him, not understandable, moreover, he was confused (for example, the exchange horses on the market, fattened cattle for money upset the akyn), and at the same time, he looked at as a philosopher. Reflections of T.Samanchin about the peculiarities of perception of akyn in the poem “Chui bayan” will be a unique fact for social psychologists.

поэма, художественность, об¬раз¬ность, сюжет, поэтика, мастерство, повество¬ва¬ние, реализм, идея, поэтическое вол¬нение.
поэма, көркөмдүүлүк, образдуу¬лук, сюжет, поэтика, чеберчилик, баяндоочулук, реа¬лизм, идея, поэтикалык толгонуу.
poem, artistic, figurative, plot, poetics, skill, narration, realism, idea, poetic excitement.

Исмаилова Гулбарчын Карыбаевна, Кыргызский национальный университет имени Ж.Баласагына, г.Бишкек, Кыргызская Республика, кандидат филологических наук, доцент.
Исмаилова Гүлбарчын Карыбаевна, Ж.Баласагын атындагы Кыргыз улуттук университети, Бишкек шаары, Кыргыз Республикасы, филология илимдеринин кандидаты, доцент.
Gulbarchyn Ismailova, Kyrgyz National University by name of J.Balasagyn, Bishkek, Kyrgyz Republic, candidate of philological sciences, associate professor.

Скачать

10.26104/NNTIK.2019.45.557

Новый выпуск

2024, №: 3

Наука, новые технологии и инновации Кыргызстана

Журналы

Контакты