|
|
-
Кармышаков Т.М.
-
Кармышаков Т.М.
-
T. Karmyshakov
-
О НЕКОТОРЫХ ФИЛОСОФСКИХ ИДЕЯХ В МИРОВОЗЗРЕНИИ КАЛЫГУЛА И МОЛДО КЫЛЫЧА
-
КАЛЫГУЛ ЖАНА МОЛДО КЫЛЫЧТЫН ДҮЙНӨ ТААНЫМЫНДАГЫ КЭЭ БИР ФИЛОСОФИЯЛЫК ИДЕЯЛАР
-
ABOUT SOME PHILOSOPHICAL IDEAS IN THE WORLD OUTLOOK OF KALYGUL AND MOLDO KYLYCH
-
В статье автором проделана попытка проанализировать отдельные воззрения поэтов-заманистов - Калыгул Бай
уулу и Молдо Кылыч Шамыркан уулу, чья поэзия имеет
важное значение в духовном наследии нашего народа, но
долгое время в истории была “закрытой темой”,
малоисследованной, но остается востребованной в
объективной научной оценке. В работе доказывается, что
произведения этих великих поэтов отражают особенности
общественного сознания кыргызского народа XIX - начала XX
веков. Безусловно, стихи поэтов - это непрофессиональные
философские тексты на теоретическом уровне,
сочетающиеся с религиозными взглядами, однако в них,
несомненно, высказаны мысли с глубоким философским
содержанием. Поэзия Калыгула и Молдо Кылыча посвящена
чаяниям и проблемам кыргызского народа, трудным вопросам
борьбы старой и новой эпох. Поэты пытались пробудить сознание кыргызского народа. Они писали песни о своем
времени, в которых отражалось их отношение к
действительности, поиски решения проблем. Калыгул говорил
не только с религиозной точки зрения, но и с точки зрения
реальной жизни. Свое слово он посвятил Ормон-хану, а не
Богу. Он отмечал о том, что наступление конца мира не
связано с грехами человечества, кыргызскому народу нужно
изменить образ жизни, необходим мудрый, просвещенный
правитель. В творчестве Молдо Кылыча религиозные взгляды
тесно переплетены с реалистическим восприятием бытия.
По мнению поэта, строгое соблюдение правил мусульманской
религии – это хорошо, но показано, что кроме религии -
знания и наука также имеют большое влияние на воспитание
человека.
-
Макалада биз элибиздин рухий мурасында зор мааниге
ээ, тарыхта көп мезгилге чейин “жабык булактары” болуп
эсептелген, аз иликтенген, бирок объективдүү көз караш
менен илимий кароону талап кылган акын-заманчылдардын
Калыгул Бай уулу жана Молдо Кылыч Шамыркан уулунун
поэзиясындагы айрым дүйнөгө көз караштарын талдоого
аракет жасадык. Эмгекте бул улуу акындардын
чыгармаларында XIX-XX кылымдын башындагы кыргыз
элинин коомдук аң-сезиминин өзгөчө жактары
чагылдырылганы далилденет. Акындардын ырларытеориялык деңгээлде кесипкөй эмес философиялык тексттер,
диний көз караштар менен чырмаланышкан карабастан,
аларда философиялык терең мазмунга ээ ойлор орун
алгандыктары шексиз. Калыгул жана Молдо Кылычтын поэзияларында кыргыздардын үмүтү, көйгөлөрү, эски заман
менен жаңы замандын күрөшүү мезгилиндеги оор, татаал
маселелери каралган. Акындар, кыргыз элинин аң-сезимин
ойготууга аракеттенишкен. Өз заманы тууралуу ыр
жазгандары – алардын реалдуулукка болгон мамилелерин,
көйгөйлөрдүн чечүү жолдорун издегенин айгинелеген. Калыгул
диний көз карашта гана эмес, реалдуу турмуштук ойжүгүртүүлөрүн айткан. Сөздөрүн Кудайга эмес, Ормон-ханга
арнаган. Акыр замандын келишин жалпы адамзаттык
күнөөлөрүнө байланыштырбай, кыргыз элинин жашоо
образын өзгөртүшүнө, акылдуу, агартуучу башкаруучу керек
экендигин белгилеген. Молдо Кылычтын чыгармаларында
диний көз караштар болмушту реалдуу кабыл алуу менен
тыгыз айкалышкан. Акындын оюу боюнча, мусулман дининин
эрежелерин так сактоо - жакшы, бирок динден башка дагы -
билим, илим адамдын тарбиясына чоң таасирин тийгизендиги
көрсөтүлөт
-
In the article, the author made an attempt to analyze the
individual views of the poets-enticement - Kalygul Bai uulu and
Moldo Kylych Shamyrkan uulu, whose poetry is important in the
spiritual heritage of our people, but for a long time in history it
was a “closed topic”, little-studied, but remains in demand in an
objective scientific assessment. The work proves that the works of
these great poets reflect the peculiarities of the public
consciousness of the Kyrgyz people in the 19th - early 20th
centuries. Of course, the poems of poets are unprofessional
philosophical texts at a theoretical level, combined with religious
views, but they undoubtedly express thoughts with a deep
philosophical content. The poetry of Kalygul and Moldo Kylych is
dedicated to the aspirations and problems of the Kyrgyz people,
the difficult issues of the struggle between the old and the new era.
The poets tried to awaken the consciousness of the Kyrgyz people.
They wrote songs about their time, which reflected their attitude to
reality, the search for solutions to problems. Kalygul spoke not
only from a religious point of view, but also from the point of view
of real life. He dedicated his word to Ormon Khan, not to God. He
noted that the onset of the end of the world is not associated with
the sins of mankind, the Kyrgyz people need to change their way of
life, a wise, enlightened ruler is needed. In the work of Moldo
Kilich, religious views are closely intertwined with a realistic
perception of life. According to the poet, strict adherence to the
rules of the Muslim religion is good, but it is shown that in
addition to religion, knowledge and science also have a great
influence on a person's upbringing.
-
поэзия, мровоззрения, философские идеи, религиозные взгляды, народ, восприятие, воспитание.
-
поэзия, дүйнө тааным, философиялык идеялар, диний көз караштар, эл, кабылдоо, тарбия.
-
poetry, worldviews, philosophical ideas, religious views, people, perception, education.
-
Кармышаков Т.М., Ошский гуманитарнопедагогический институт имени А. Мырсабекова,
г.Ош, Кыргызская Республика, старший
преподаватель.
-
Кармышаков Т. М., А.Мырсабеков атындагы
Ош гуманитардык- педагогикалык институту,
Ош шаары, Кыргыз Республикасы,
улук окутуучу.
-
T. Karmyshakov, Osh humanitarian pedagogical
Institute by name of A. Myrsabekov, Osh, Kyrgyz
Republic, postgraduate student
DOI:10.26104/NNTIK.2019.45.557
Кармышаков Т.М. О НЕКОТОРЫХ ФИЛОСОФСКИХ ИДЕЯХ В МИРОВОЗЗРЕНИИ КАЛЫГУЛА И МОЛДО КЫЛЫЧА. Наука, новые технологии и инновации Кыргызстана. 2021. №. 5. C. 92-96
|
