|
|
-
Мамбетова К.
-
Мамбетова К.
-
K. Mambetova
-
ДРЕВНЕКЫРГЫЗСКОЕ ГОСУДАРСТВО
-
БАЙЫРКЫ КЫРГЫЗ МАМЛЕКЕТИ
-
ANCIENT KYRGYZ STATE
-
Одним из дискуссионных вопросов в истории Кыргыз-стана до сих является вопрос о Кыргызском каганате. Дан-ная статья посвящена вопросу о составе племенных объе-динений кыргызов, этнополитических процессов указанно-го периода, политическим деятелям Кыргызского государ-ства, роли Барсбека в управлении государством. Благодаря заслугам великих личностей Кыргызского государства, про-исходит расширение территориальных владений Кыргыз-ского каганата вплоть до Тянь-Шаня, а период правления получает название “кыргызского великодержавия”. Ени-сейские кыргызы предоставляли государству высших воен-ных и административных руководителей. Они считались связанными и династийно, и через брачные отношения с правящими домами Китая и других сопредельных стран. По истечении восьмидесяти лет Кыргызский каганат утра-тил территории в Монголии. Енисейские кыргызы сохрани-ли два основных массива своего расселения: в Верхнем и Среднем Енисее, а также в Алтае и Иртыше. В последую-щем енисейкие кыргызы разделились на несколько ветвей.
-
Кыргызстандын тарыхындагы ушул кезге чейин та-лаштуу маселелердин бири болуп Кыргыз Каганаты масе-леси эсептелинет. Бул макала кыргыз элинин уруулук бирик-мелеринин курамы, көрсөтүлгөн мезгилдеги этносаясий процесстер, Кыргыз мамлекетинин саясий ишмерлери, Барсбектин мамлекеттик башкаруудагы орду жөнүндө маселелерге арналган. Кыргыз мамлекетинин улуу инсанда-рынын сиңирген эмгегинин аркасында Кыргыз Каганаты-нын территориялык ээлигинин Тянь-Шанга чейин кеңейиши байкалып, бийлик жүргүзүп жаткан мезгил “Кыргыз улуу державасы” деп аталып калган. Енисейлик кыргыздар мамлекетти эң жогорку аскердик жана административ-дик жетекчилер менен камсыз кылышкан. Алар Кытайдын жана башка коңшу өлкөлөрдүн башкаруучу үйлөрү менен династия аркылуу да нике мамилеси аркылуу байланышта болушкан. Сексен жылдан кийин Кыргыз Каганаты Монго-лиядагы өз аймагынан айрылды. Енисейлик кыргыздар оту-рукташуусунун эки негизги аймагын Жогорку жана Ортоң-ку Енисейде, ошондой эле Алтай менен Иртышта сактап калышкан. Андан кийин енисей кыргыздары бир нече бутак-тарга бөлүнүп кетишкен.
-
One of the controversial issues in the history of Kyrgyzstan is still the issue of the Kyrgyz Kaganate. This article is devoted to the question of the composition of the tribal associations of the Kyrgyz people, ethnopolitical processes of the specified pe-riod, political figures of the Kyrgyz state, the role of Barsbek. Тhe merits of the great personalities of the Kyrgyz state, there is an expansion of the territorial possessions of the Kyrgyz Kaga-nate up to the Tien Shan, and the period of rule is called “Kyrgyz great power”. The Yenisei Kyrgyz provided the state with the highest military and administrative leaders. They were conside-red to be connected both by dynasty and through marriage rela-tions with the ruling houses of China and other neighboring countries. After eighty years, the Kyrgyz Kaganate lost territory in Mongolia. The Yenisei Kyrgyz have retained two main areas of their settlement: in the Upper and Middle Yenisei, as well as in the Altai and Irtyysh. Subsequently, the Yenisei Kyrgyz split into several branches.
-
Ключевые слова: кыргызы, Кыргызский каганат, пле-менные объединения, Барсбек, кыргызское великодержа-вие, государство, этнополитические процессы.
-
Негизги сөздөр: Кыргыз, Кыргыз каганаты, уруулук бирикмелер, Барсбек, кыргыз улуу державасы, мамлекет, этносаясий процесстер.
-
Key words: Kyrgyz, Kyrgyz khaganate, tribal associations, Barsbek, Kyrgyz great power, state, ethnopolitical processes.
-
Мамбетова Калыйкан, Кыргызский Национальный
университет им. Ж.Баласагына, г.Бишкек,
Кыргызская Республика, кандидат исторических
наук, профессор.
-
Мамбетова Калыйкан, Ж.Баласагын атындагы Кыргыз Улуттук университети, Бишкек шаары, Кыргыз Республикасы, тарых илимдеринин кандидаты, профессор.
-
Kalyikan Mambetova, Kyrgyz National University by name of Zh.Balasagyn, Bishkek, Kyrgyz Republic, candidate of historical sciences, professor.
Мамбетова К. ДРЕВНЕКЫРГЫЗСКОЕ ГОСУДАРСТВО. Наука, новые технологии и инновации Кыргызстана. 2021. №. 3. C. 182-186
|
