|
|
-
Ташматова Н.К., Смаилов Э.А., Токоев А.
-
Ташматова Н.К., Смаилов Э.А., Токоев А.
-
N. Tashmatova, E. Smailov, A. Tokoev
-
ВОЗДЕЛЫВАНИЯ БАТКЕНСКОГО РИСА В ОПТИМАЛЬНЫЕ СРОКИ И ЕГО ВЛИЯНИЕ НА ЭКОНОМИЧЕСКУЮ ЭФФЕКТИВНОСТЬ
-
БАТКЕН КҮРҮЧҮН ОПТИМАЛДУУ МӨӨНӨТТӨ ӨСТҮРҮҮ ЖАНА АНЫН ЭКОНОМИКАЛЫК НАТЫЙЖАЛУУЛУККА ТААСИРИ
-
CULTIVATION OF BATKEN RICE IN OPTIMAL TERMS AND ITS IMPACT ON ECONOMIC EFFICIENCY
-
Проведенные исследования возделывания риса различных
сортов в природно-климатических условиях Баткенской области показали, что старинный местный сорт «Жайдари Девзира» по качественным показателям превосходит Узбекистанские сорта «Лазерний» и «Андижан», которые хотя выше по
урожайности, но имеют продолжительный вегетационный
период, что в отдельные годы урожай может не созревать и
остается под снегом. Поэтому остается решать вопрос: повышения урожайности старинного местного сорта «Жайдари Девзира» и дальнейшее улучшение его качественных показателей, при этом сохраняя высокие, существующие. Даже при
возделывании риса без внесения удобрений содержание белка в
сортах риса, возделываемых в Кыргызстане не ниже - 11,5%,
а крахмала - 70,3% и золы - 0,8%, а при внесении минеральных
удобрений, повышают содержание белка в рисе до 11,8% крахмала до 71,3% и золы 1.3%. Учитывая то что Кыргызстан
имеет небольшие посевные площади риса, поэтому наши сорта были и должны остаться брендами Кыргызстана. Чистая
прибыль с вычетом затрат на производство риса показывает,
что наивысший экономический эффект при возделывании риса,
получается у сорта «Жайдари Девзира» - 808,2 тыс.сом/га, а у
сорта «Лазерний» - 662,66 тыс.сом/га и у сорта «Андижан» -
489,44 тыс. сом./га.
-
Баткен облусунун жаратылыш-климаттык шартында
ар кандай сортторду өстүрүү боюнча жүргүзүлгөн изилдөөлөр көрсөткөндөй, байыркы жергиликтүү сорту «Жайдари
девзира» сапаты жагынан өзбектердин «Лазерний» жана
«Андижан» сортторунан ашып кетет, түшүмдүүлүгү жогору
болсо да, вегетация мезгили узак болгондуктан, кээ бир жылдары түшүм бышпай, кардын астында калышы мүмкүн. Демек, маселени чечүү: «Жайдары девзира» деген байыркы жергиликтүү сорттун түшүмүн жогорулатуу жана анын сапаттык көрсөткүчтөрүн мындан ары да жакшыртуу, ошону менен бирге азыркы кездеги жогорку көрсөткүчтөрдү сактап калуу милдети турат. Күрүчтү уруктандыруусуз өстүргөндө да
Кыргызстанда өстүрүлгөн күрүчтүн сортторундагы белоктун курамы 11,5%дан төмөн эмес, ал эми крахмал 70,3% жана
күл 0,8%ды түзөт, минералдык жер семирткичтерди чачканда күрүчтө белок 11,8ге чейин көбөйөт. % крахмал 71,3 % жана күл 1,3 %. Кыргызстандын күрүч айдоо аянты аз экенин
эске алганда, биздин сорттор Кыргызстандын бренди болуп
келген жана кала бериши керек. Таза пайда, күрүчтүн өздүк
наркын алып салганда, күрүч өстүрүүдө эң жогорку экономикалык эффект «Жайдары девзира» сорту 808,2 миң сом/га, ал
эми «Лазерний» сорту боюнча 662,66 миң сом/га алынгандыгын көрсөтөт жана Андижан сортуна 489,44 миң сом/га.
-
The studies carried out on the cultivation of various varieties
in the natural and climatic conditions of the Batken region showed
that the ancient local variety "Zhaidari Devzira" surpasses the
Uzbek varieties "Lazerniy" and "Andijan" in terms of quality, which,
although higher in yield, have a long growing season, that in some
years the harvest may not ripen and remain under the snow.
Therefore, it remains to resolve the issue: increasing the yield of the
ancient local variety "Zhaidari Devzira" and further improving its
quality indicators, while maintaining the high existing ones. Even
when rice is cultivated without fertilization, the protein content in
rice varieties cultivated in Kyrgyzstan is not lower than 11.5%, and
starch is 70.3% and ash is 0.8%, and when mineral fertilizers are
applied, the protein content in rice increases to 11.8 % starch to
71.3% and ash 1.3%. Given the fact that Kyrgyzstan has a small
area under rice, therefore, our varieties have been and should remain the brands of Kyrgyzstan. The net profit, minus the cost of rice
production, shows that the highest economic effect in the cultivation
of rice is obtained for the variety "Zhaidari Devzira" - 808.2
thousand soms/ha, and for the variety "Laserniy" - 662.66 thousand
soms/ha and for the Andijan variety - 489.44 thousand soms/ha.
-
сорта риса, Жайдари Девзира, минеральные удобрения, содержание белка, крахмал, зола, урожайность, экономическая эффективность.
-
күрүчтүн сорттору, Жайдары девзира, минералдык жер семирткичтер, белоктун курамы, крахмал, күл, түшүмдүүлүк, экономикалык эффективдүүлүк.
-
rice varieties, Zhaydari Devzira, mineral fertilizers, protein content, starch, ash, productivity, economic efficiency.
Авторлор жөнүндө маалымат
-
Ташматова Нурилла Кубатовна, Ошский
государственный университет, г.Ош, Кыргызская
Республика, кандидат биологических наук, и.о.
доцента.
Смаилов Эльтар Абламетович, Международный
Кыргызско-Узбекский университет им.
Б.Сыдыкова, г.Ош, Кыргызская Республика,
доктор сельскохозяйственных наук, профессор,
Токоев Асылбек, Международный КыргызскоУзбекский университет им. Б.Сыдыкова, г.Ош,
Кыргызская Республика, кандидат биологических
наук.
-
Ташматова Нурилла Кубатовна, Ош мамлекеттик
университети, Ош шаары, Кыргыз Республикасы,
биология илимдеринин кандидаты, доценттин
милдетин аткаруучу.
Смаилов Эльтар Абламетович, Б.Сыдыков
атындагы Эл аралык Кыргыз-Өзбек
университети, Ош шаары, Кыргыз Республикасы,
айыл чарба илимдеринин доктору, профессор.
Токоев Асылбек, Б.Сыдыков атындагы Эл аралык
Кыргыз-Өзбек университети, Ош шаары, Кыргыз
Республикасы, биология илимдеринин
кандидаты.
-
Nurilla Tashmatova, Osh State University, Osh, Kyrgyz
Republic, candidate of biological sciences, acting
associate professor.
Eltar Smailov, International Kyrgyz-Uzbek University
named after B.Sydykov, Osh, Kyrgyz Republic,
doctor of agricultural sciences, professor.
Asylbek Tokoev, International Kyrgyz-Uzbek University
named after B.Sydykov, Osh, Kyrgyz Republic,
candidate of biological sciences.
Ташматова Н.К., Смаилов Э.А., Токоев А. ВОЗДЕЛЫВАНИЯ БАТКЕНСКОГО РИСА В ОПТИМАЛЬНЫЕ СРОКИ И ЕГО ВЛИЯНИЕ НА ЭКОНОМИЧЕСКУЮ ЭФФЕКТИВНОСТЬ. Известия ВУЗов Кыргызстана. 2023. №. 1. C. 132-135
|
