|
|
-
Карамолдоев Ж.Ж., Орозалиев А.А.
-
Карамолдоев Ж.Ж., Орозалиев А.А.
-
Zh.Zh. Karamoldoev, A.A. Orozaliev
-
МЕЖЕНЬ НА РЕКАХ КЫРГЫЗСТАНА И ИХ ОСОБЕННОСТИ
-
КЫРГЫЗСТАНДЫН ДАРЫЯЛАРЫНЫН ТАРТЫЛУУСУ ЖАНА АЛАРДЫН ӨЗГӨЧӨЛҮКТӨРҮ
-
LOW WATER ON THE RIVERS OF KYRGYZSTAN AND THEIR FEATURES
-
В условиях изменяющегося климата на первый план
выходит оценка водности рек, особенно в период межени.
Небольшой обьемводоного потока в межень приводит к
уменьшению скорости потока, а вместе с тем в условиях
резко континентального климата, перемерзанию. В экстремальные годы на малых реках наблюдается их пересыхание. В подобной ситуации крайне необходимы прогнозы
будущего стока. Они, являются определяющими при планировании водохозяйственных мероприятий на меженный
период. Небольшие антропогенные изменения на водосборах рек, незначительность изменения климатических условий, позволяют прибегнуть к алгоритмам статистической
обработки, предусматриваемым действующими нормативами. Для прогноза приточности принят метод множественной регрессии, в которой в качестве второго предиктора использовался меженный сток притока воды в Токтогульское водохранилище. Исследования дают возможность
улучшить качество прогнозов как для отдельной реки, так
и для группы рек на компактных географических регионах
расположенных на территории Кыргызстана. Для улучшения качества прогнозов рекомендуем учитывать сток межени, являющейся одним из важных гидрологических характеристик. Оценка меженного стока позволит оптимизировать работу круглогодично работающих предприятий
-
Климаттын өзгөөрүүгө кабылган учурунда суунун
агымынын көлөмү, өзгөчө тартылуу мезгилинде, биринчи
оорунга чыгууда. Бул учурда суунун көлөмүнүн жетишсиздиги кескин түрдө байкалат. Тартылуу мезгилде агымдын
көлөмү азайганына байланыштуу, ылдамдыгы жайлап,
мээлүүн алкака, жана бийик тоолуу шартка байланыштуу
суу тоңуп, нугунда суу калбай калган учурлар катталат.
Ошондуктан суунун тартылуу мезгилин изилдөөлөрдүн
мааниси жогорулап ар кандай божомолдорду жүргүзүү
үчүн тартылуу мөөнөттүн суу мүнөздөмөлөрүн колдонууну сунуштайбыз. Ыкма бир нече суунун термелүү мүнөзүн
аныктаганга жардам берип, ошондой эле божомолдун сапатын жогоруулатууга мүмкүнчүлүк берет. Аккан суулардын алаптарында антропогендик өзгөрүүлөр көп байкалбаганына жана бул маалда климаттык көп өзгөрбөгөнүнө
байланыштуу табигый бирдиктүү өрөөндү алдык. Эсептөөлөрдү негизинен бирдей физикалык-географиялык, климаттык шартта агымдары калыптанган райондор үчүн
сунуштаса болот. Мисал катары Кетмен-Төбө өрөөнүнүн
сууларын алып, көптүк регрессиялык ыкманын негизинде
божомол түздүк. Жыйынтыгында тартылуу учурундагы
суунун көрсөткүчүн кошкондо ташкындоо учурундагы суунун көлөмүн тагыраак аныктоого мүмкүнчүлүк алдык. Ыкма пайдаланууда жөнөкөйлүгү менен айырмаланат. Ушул
эле учурда суунун тартылуу учурундагы көлөмүн анын термелүү өзгөчөлүктөрүн эсептөөдө, божомол жүргүзүүдө
колдонууга сунуштайбыз.
-
In the context of a changing climate, the assessment of the
water content of rivers comes to the fore, especially during the
dry season. A small volume of water flow in low-water periods
leads to a decrease in the flow rate, and at the same time, in a
sharply continental climate, freezing. In extreme years, small
rivers dry up. In such a situation, forecasts of future runoff are
urgently needed. They are decisive in planning water management activities for the low-water period. Small anthropogenic
changes in river catchments, insignificant changes in climatic
conditions, allow resorting to statistical processing algorithms
provided for by the current standards. To predict the inflow, the
multiple regression method was adopted, in which the low-water
flow of water inflow into the Toktogul reservoir was used as the
second predictor. Research provides an opportunity to improve
the quality of forecasts for both an individual river and a group
of rivers in compact geographic regions located on the territory
of Kyrgyzstan. To improve the quality of forecasts, we recommend taking into account the low-water runoff, which is one of
the important hydrological characteristics. Estimation of lowwater flow will allow to optimize the work of year-round
enterprises.
-
сток, межень, минимальный, изменчивый, вода, регрессия, климат, прогноз, ресурсы.
-
агым, межень, минималдуу, туруксуз, суу, регрессия, климат, божомол, ресурстар.
-
runoff, low water, minimum, variable, water, regression, climate, forecast, resources.
Авторлор жөнүндө маалымат
-
Карамолдоев Жумакадыр Жекшенович,
Национальная Академия наук Кыргызской
Республики, г.Бишкек, Кыргызская Республика,
кандидат географических наук, доцент, ведущий
научный сотрудник.
Орозалиев Алымкул Абдыкеримович, Бишкекский
государственный университет им.К.Карасаева,
г.Бишкек, Кыргызская Республика, и.о. доцента.
-
Карамолдоев Жумакадыр Жекшенович, Кыргыз
Республикасынын Улуттук илимдер академиясы,
Бишкек шаары, Кыргыз Республикасы, география
илимдеринин кандидаты, доцент, жетектөөчү
илимий кызматкер.
Орозалиев Алымкул Абдыкеримович, К.Карасаев
атындагы Бишкек мамлекеттик университети,
Бишкек шаары, Кыргыз Республикасы, доценттин
милдетин аткаруучу.
-
Zhumakadyr Karamoldoev, National Academy of
Sciences of the Kyrgyz Republic, Bishkek, Kyrgyz
Republic, candidate of geographical sciences,
associate professor, leading researcher.
Alymkul Orozaliev, Bishkek State University by name of
K.Karasaev, Bishkek, Kyrgyz Republic, acting
associate professor.
Карамолдоев Ж.Ж., Орозалиев А.А. МЕЖЕНЬ НА РЕКАХ КЫРГЫЗСТАНА И ИХ ОСОБЕННОСТИ. Известия ВУЗов Кыргызстана. 2019. №. 12. C. 54-57
|
