|
|
-
Одиназода Сафаргул Атабек
-
Одиназода Сафаргул Атабек
-
Odinazoda Safargul Atabek
-
РАЗРАБОТКА МАТЕМАТИЧЕСКОЙ МОДЕЛИ ОЦЕНКИ ЧИСЛЕННОСТИ РЕДКИХ И НАХОДЯЩИЕСЯ ПОД УГРОЗОЙ ИСЧЕЗНОВЕНИЯ ВИДОВ ЖИВОТНЫХ
-
СЕЙРЕК КЕЗДЕШҮҮЧҮ ЖАНА ЖОГОЛУП БАРА ЖАТКАН ЖАНЫБАРЛАРДЫН ТҮРЛӨРҮНҮН САНЫН БААЛООНУН МАТЕМАТИКАЛЫК МОДЕЛИН ИШТЕП ЧЫГУУ
-
DEVELOPMENT OF A MATHEMATICAL MODEL FOR ASSESSING THE NUMBER OF RARE AND ENDANGERED SPECIES OF
-
Многочисленные натурные наблюдения за экологическими системами показывают, что численность популяции, особенно численность редких и находящиеся под угрозой исчезновения видов животных колеблются из года в год. Несом-ненно, если в эти колебания вместо увеличения в какой-то момент времени мы наблюдаем резкое сокращение, то числен-ность редких и находящиеся под угрозой исчезновения видов животных вместо восстановления резко сократится, то она уже не восстановится, а просто вымрет. Это приводит к тому, что популяция таких видов просто исчезнет с лица плане-ты. Для устранения причины колебания численности популяции редких и находящиеся под угрозой исчезновения видов жи-вотных нужны не только натурные наблюдения, но и построения математических и компьютерных моделей, которые могли бы помочь в понятии устранения причины колебания численности популяции. Работа посвящена разработке матема-тической моделей и методов исследования оценки численности состояния редких и находящиеся под угрозой исчезновения видов животных экологических систем Республики Таджикистан. При этом для ценных или редких и находящиеся под угро-зой исчезновения видов животных задаются наиболее эффективные диапазоны колебания их численности, а границы коле-бания численности остальных популяций определяются с учетом решения данного процесса – охраны численности редких и находящиеся под угрозой исчезновения видов животных.
-
Экологиялык тутумдардын көптөгөн жер-жерлердеги байкоолору калктын саны, айрыкча сейрек кездешүүчү жана жоголуп бара жаткан жаныбарлардын түрлөрүнүн саны жылдан-жылга өзгөрүп турарын көрсөттү. Албетте, эгер ушул термелүүлөр учурунда кандайдыр бир мезгилде көбөйүүнүн ордуна, кескин азайышын байкасак, анда калыбына келүүнүн ордуна сейрек кездешүүчү жана жоголуп бара жаткан жаныбарлардын түрлөрү кескин азайып кетсе, анда ал калыбына келбейт, бирок жөнөкөй болот өлүү. Бул мындай түрлөрдүн популяциясы планетанын алдында жок болуп кетишине алып келет. Сейрек кездешүүчү жана жоголуп бара жаткан жаныбарлардын түрлөрүнүн популяциясынын олку-солку болушунун себебин жоюу үчүн талаа байкоолору гана эмес, ошондой эле популяциянын санынын өзгөрүшүнүн себебин жок кылуу кон-цепциясына жардам бере турган математикалык жана компьютердик моделдерин куруу керек. Жумуш Тажикстан Республикасынын экологиялык тутумунда сейрек кездешүүчү жана жоголуп бара жаткан жаныбарлардын түрлөрүнүн абалын баалоонун математикалык моделдерин жана изилдөө методикаларын иштеп чыгууга арналган. Ошол эле учурда, баалуу же сейрек кездешүүчү жана жоголуп бара жаткан жаныбарлардын түрлөрү үчүн алардын санынын эң натыйжалуу термелүүсү аныкталат жана башка популяциялардын санынын өзгөрүшүнүн чектери ушул процесстин чечилишин эске алуу менен аныкталат - сейрек кездешүүчү жана жоголуп бара жаткан жаныбарлардын түрлөрүнүн санын коргоо.
-
Numerous field observations of ecological systems show that the size of the population, especially the size of the state of rare and endangered species of animals, fluctuates from year to year. Undoubtedly, if during these fluctuations, instead of increasing at some point in time, we observe a sharp decrease, then the number of rare and endangered species of animals will sharply decrease instead of recovery, then it will not recover, but simply die out. This leads to the fact that the population of such species will simply disappear from the face of the planet. To eliminate the cause of fluctuations in the population of rare and endangered species of animals, not only
field observations are needed, but also the construction of mathematical and computer models that could help in eliminating the cause
of fluctuations in the population. The article is devoted to the development of mathematical models and research methods for assessing
the abundance of rare and endangered species of animals in the ecological systems of the Republic of Tajikistan. At the same time, for
valuable or rare and endangered species of animals, the most effective ranges of fluctuations in their numbers are set, and the
boundaries of fluctuations in the number of other populations are determined taking into account the solution of this problem - the
protection of the number of rare and endangered species of animals.
-
Ключевые слова: математическая модель, оценка, количество, популяция, диапазон флуктуаций, животные, виды, редкие, трофические уровни.
-
Негизги сөздөр: математикалык модель, баалоо, саны, популяциясы, флуктуация аралыгы, жаныбарлар, түрлөр, сейрек кездешүүчүлөр, трофикалык деңгээл
-
Key words: mathematical model, estimate, quantity, population, range of fluctuations, animals, species, rare, trophic levels.
Авторлор жөнүндө маалымат
-
Одиназода Сафаргул Атабек, Таджикский нацио-нальный университет, г.Душанбе, Республика Таджикистан, кандидат физико-математических наук.
-
Одиназода Сафаргүл Атабек, Тажик Улуттук университети, Душанбе шаары, Тажикстан Республикасы, физика жана математика илимдеринин кандидаты.
-
Odinazoda Safargul Atabek, Tajik National University, Dushanbe, Republic of Tajikistan, candidate of physical and mathematical sciences.
Одиназода Сафаргул Атабек РАЗРАБОТКА МАТЕМАТИЧЕСКОЙ МОДЕЛИ ОЦЕНКИ ЧИСЛЕННОСТИ РЕДКИХ И НАХОДЯЩИЕСЯ ПОД УГРОЗОЙ ИСЧЕЗНОВЕНИЯ ВИДОВ ЖИВОТНЫХ. Наука, новые технологии и инновации Кыргызстана. 2021. №. 3. C. 18-23
|
