|
|
-
Турдубаева Ж.А., Сатыбаев А.Дж., Мамажакыпова Г.Т.
-
Турдубаева Ж.А., Сатыбаев А.Дж., Мамажакыпова Г.Т.
-
Zh. Turdubaeva, A. Satybaev, G. Mamazhakypova
-
ПРИМЕНЕНИЕ ГИС-ТЕХНОЛОГИЙ ДЛЯ ИССЛЕДОВАНИЯ ОПОЛЗНЕЙ АЛАЙСКОГО РАЙОНА ОШСКОЙ ОБЛАСТИ
-
ОШ ОБЛАСТЫНЫН АЛАЙ РАЙОНУНДАГЫ ЖЕР КӨЧКҮЛӨРҮН ИЗИЛДӨӨ ҮЧҮН ГИС-ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫН КОЛДОНУУ
-
APPLICATION OF GIS-TECHNOLOGIES FOR STUDYING LANDSLIDES IN THE ALAY DISTRICT OF OSH REGION
-
В последнее время значительно увеличилось количество
природных катастроф, в том числе вызванных экзогенными
геологическими процессами, одними из главных среди которых
являются оползни, вызывающие к экологическим, инженерным,
социальным и экономическим последствиям. Исследуемый
оползневый процесс Алайского района Ошской области характеризуется сложными геоморфологическими, гидрологическими и геологическими условиями, а также наличием активного
геодинамического процесса, что предопределило здесь развитие оползней и оползневых явлений. В настоящее время применяются различные методы комплексного изучения оползней
различного генезиса. Наряду с традиционными способами широко используется различные инструменты геоинформационных систем (ГИС). Применение ГИС-обработки цифровых моделей рельефа дает более полно описывать развитие оползневых процессов: быстро получить информацию о морфометрических показателях (высота, угол наклона, экспозиция склона)
в любой точке модели, анализировать крутизны и экспозиций
склонов, поверхностный сток, проводить генерацию горизонталей и другие, а также нанести их на карту. Предлагаемая
методика комплексного применения технологий ГИС и карт
литодинамических потоков разработана с учетом работ, выполненных зарубежными и отечественными специалистами.
На основе полевых исследований методика применена для изучения оползневых процессов Чакмакского участка Алайского
района. В результате были составлены цифровые модели
рельефа.
-
Акыркы мезгилде табигый кырсыктардын, анын ичинде
экзогендик геологиялык процесстерден келип чыккан кырсыктардын саны кыйла көбөйдү, алардын ичинен эң негизгилеринин бири бул жер көчкүлөр, алар экологиялык, инженердик, социалдык жана экономикалык кесепеттерге алып келет. Ош
облусунун Алай районундагы изилденүүчү жер көчкү процесси
татаал геоморфологиялык, гидрологиялык жана геологиялык
шарттар, ошондой эле активдүү геодинамикалык процесстин
болушу менен мүнөздөлөт, бул жерде жер көчкү жана жер
көчкү кубулуштарынын өнүгүшүн алдын ала аныктаган. Учурда ар кандай генезистеги жер көчкүлөрдү комплекстүү изилдөөнүн ар кандай ыкмалары колдонулууда. Салттуу ыкмалар
менен катар геомаалыматтык системалардын (ГИС) ар кандай куралдары кеңири колдонулат. Рельефтин санариптик моделдерин ГИС-иштетүүнү колдонуу жер көчкү процесстеринин өнүгүшүн толугураак сүрөттөөгө мүмкүндүк берет: моделдин каалаган чекитинде морфометриялык көрсөткүчтөр
(бийиктик, эңкейиш бурчу, эңкейиш экспозициясы) жөнүндө
тез маалымат алуу, эңкейиштердин тик жана экспозицияларын талдоо, жер үстүндөгү агымдар, горизонталдардын генерациясын жүргүзүү жана башкалар, ошондой эле аларды картага түшүрүү. Сунушталган ГИС-технологияларын жана литодинамикалык агымдардын карталарын комплекстүү колдонуу методикасы чет өлкөлүк жана ата мекендик адистер тарабынан аткарылган иштерди эске алуу менен иштелип чыккан. Талаа изилдөөлөрүнүн негизинде методика Алай районунун
Чакмак участкасындагы жер көчкү процесстерин изилдөө
үчүн колдонулган. Натыйжада, санариптик рельеф моделдери
түзүлдү.
-
Recently, the number of natural disasters has significantly increased, including those caused by exogenous geological processes,
one of the main among which are landslides, causing environmental, engineering, social and economic consequences. The studied
Alai district of the Osh region is characterized by complex geomorphological, hydrological and geological conditions, as well as the
presence of an active geodynamic process, which predetermined the
development of landslides and landslides here. Currently, various
methods are used for the integrated study of landslides of various
genesis. Along with traditional methods, various tools of geographic
information systems (GIS) are widely used. The use of GIS processing of digital elevation models makes it possible to more fully
describe the development of landslide processes: quickly obtain information about morphometric indicators (height, angle of inclination, slope exposure) at any point in the model, analyze the steepness
and exposure of slopes, surface runoff, generate contours, etc. and
put them on the map. The proposed methodology for the integrated
application of GIS technologies and maps of lithodynamic flows has
been developed taking into account the work performed by foreign
and domestic specialists. Based on field studies, the technique was
applied to study landslide processes in the Chakmak section of the
Alai region. As a result, digital elevation models were compiled.
-
цифровая модель рельефа, геоинформационные системы технологий, карта рельефа, рельеф.
-
рельефтин санариптик модели, технологиялардын геомаалыматтык системалары, рельефтин картасы, рельеф.
-
digital elevation model, geoinformation technology systems, elevation map, relief
-
Турдубаева Жылдыз Алимбековна, Ошский
технологический университет, г.Ош, Кыргызская
Республика, кандидат технических наук, доцент.
Сатыбаев Абдуганы Джунусович, Ошский
технологический университет, г.Ош, Кыргызская
Республика, доктор физико-математических наук,
профессор.
Мамажакыпова Гулзара Турдубаевна, Ошский
технологический университет, г.Ош, Кыргызская
Республика, старший преподаватель.
-
Турдубаева Жылдыз Алимбековна, Ош
технологиялык университети, Ош шаары,
Кыргыз Республикасы, техника илимдеринин
кандидаты, доцент.
Сатыбаев Абдуганы Джунусович, Ош
технологиялык университети, Ош шаары,
Кыргыз Республикасы, физика жана математика
илимдеринин доктору, профессор.
Мамажакыпова Гулзара Турдубаевна, Ош
технологиялык университети, Ош шаары, Кыргыз
Республикасы, улук окутуучу.
-
Zhyldyz Turdubaeva, Osh Technological University,
Osh, Kyrgyz Republic, candidate of technical
sciences, associate professor.
Abdugany Satybaev, Osh Technological University,
Osh, Kyrgyz Republic, doctor of physical and
mathematical sciences, professor.
Gulzara Mamazhakypova, Osh Technological
University, Osh, Kyrgyz Republic, senior lecturer.
Akylai Chynalieva, Kyrgyz-Turkish Manas University,
Bishkek, Kyrgyz Republic, doctoral student.
Турдубаева Ж.А., Сатыбаев А.Дж., Мамажакыпова Г.Т. ПРИМЕНЕНИЕ ГИС-ТЕХНОЛОГИЙ ДЛЯ ИССЛЕДОВАНИЯ ОПОЛЗНЕЙ АЛАЙСКОГО РАЙОНА ОШСКОЙ ОБЛАСТИ. Известия ВУЗов Кыргызстана. 2023. №. 3. C. 21-25
|
