|
|
-
Тузова Т.В., Саякбаев Д., Сатылканов Р.А.
-
Тузова Т.В., Саякбаев Д., Сатылканов Р.А.
-
T.V. Tuzova, D. Sayakbaev, R.A. Satylkanov
-
ВАРИАЦИИ ИЗОТОПНОГО СОСТАВА УРАНА И ГЕНЕТИЧЕСКИЙ СОСТАВ ПОВЕРХНОСТНЫХ И ПОДЗЕМНЫХ ВОД БАССЕЙНА РЕКИ ЧОН-КЫЗЫЛ-CУУ В УСЛОВИЯХ ИЗМЕНЯЮЩЕГОСЯ КЛИМАТА
-
КЛИМАТТЫН ӨЗГӨРҮҮ ШАРТТАРЫНДА ЧОҢ-КЫЗЫЛСУУ ДАРЫЯСЫНЫН БАССЕЙНИНДЕГИ ЖЕР ҮСТҮНДӨГҮ ЖАНА ЖЕР АСТЫНДАГЫ СУУЛАРЫНЫН ГЕНЕТИКАЛЫК КУРАМЫ ЖАНА УРАНДЫН ИЗОТОПТУК КУРАМЫНЫН ӨЗГӨРҮЛҮШҮ
-
VARIATIONS IN THE ISOTOPIC COMPOSITION OF URANIUM AND GENETIC COMPOSITION OF SURFACE AND UNDERGROUND WATERS OF THE CHON-KYZYL-SUU RIVER BASIN IN CHANGING CLIMATE CONDITIONS
-
В продолжение ранее опубликованных работ, выполненных в рамках проекта USAID PEER-454, представлены результаты изменений во времени изотопного состава урана в поверхностных и подземных водах бассейна р. Чон-Кызыл-Cуу,
расположенного в Кыргызской Республике на границе Северного и Внутреннего Тянь-Шаня в юго-восточной части Прииссыккулья. Подтверждены ранее установленные по изотопному составу урана три генетических типа вод, ответственных за формирование стока бассейна. Оценены по неравновесному урану доли неизмененных талых вод, приповерхностных вод зоны активного водообмена и вод глубинной циркуляции региона. Отмечена незначительная доля последних в питании бассейна и атмосферное происхождение подземных вод.
Отмечена радиологическая чистота изученных вод и заметное
повышение концентраций урана в поверхностных водах бассейна в 2018 г. по сравнению с результатами, полученными в
2015-2016 гг. Показана необходимость организации мониторинга изотопного состава урана в водах для контроля изменения радиологической обстановки в связи с изменением климата.
-
USAID PEER-454 долбоорунун алкагында жүргүзүлгөн
мурда жарыяланган иштин уландысында, Кыргыз Республикасынын, Түндүк жана Ички Тянь-Шандын чек арасында, ЫсыкКөл облусунун түштүк-чыгыш бөлүгүндө жайгашкан Чоң-Кызыл-Суу дарыясынын бассейниндеги жер үстүндөгү жана жер
астындагы сууларындагы урандын изотоптук курамындагы
өзгөрүүлөрдүн натыйжалары келтирилген. Бассейндеги агын
суунун пайда болушуна жооптуу урандын изотоптук курамы
боюнча мурда белгиленген суунун үч генетикалык түрү тастыкталды. Өзгөрүлбөгөн эриген суулардын, суу алмашуу зонасынын жер бетине жакын сууларынын жана чөлкөмдүн терең
жүгүртүлүүчү сууларынын үлүшү тең салмактуулукка жатпаган уран боюнча аныкталды. Бассейнди камсыз кылууда жана жер астындагы суулардын атмосфералык келип чыгышында акыркыларынын анча-мынча үлүшү белгиленди. 2015-
2016-жылдардагы натыйжаларга салыштырмалуу 2018-жылы изилденген суулардын радиологиялык тазалыгы жана бассейндин жер үстүндөгү сууларындагы уран концентрациясынын байкаларлык жогорулагандыгы белгиленди. Климаттын
өзгөрүшүнө байланыштуу радиологиялык кырдаалды контролдоо үчүн суудагы уран болушунун мониторинги зарылдыгы
белгиленди.
-
In continuation of previously published studies carried out in
the framework of the USAID peer-454 presented the results of a study of the isotopic composition of uranium in surface and groundwaters in the basin of the river Chon-Kyzyl-Suu, located in the
Kyrgyz Republic on the border of North and Inner Tien Shan in the
South-Eastern part of the Issyk-Kul region. The previously established uranium-isotope features of the three genetic types of water
responsible for the formation of the basin runoff have been confirmed. The proportions of unchanged meltwater, near-surface waters
of the active water exchange zone, and deep circulation waters of
the region were estimated from nonequilibrium uranium. The insignificant share of the latter in the basin's nutrition and the atmospheric origin of underground waters are shown. The radiological purity
of the studied waters and a noticeable increase in uranium concentrations in the surface waters of the basin in 2018 compared to the
results obtained in 2015-2016 were noted. It is shown that it is
necessary to organize monitoring of the isotopic composition of uranium in the waters to control changes in the radiological situation
due to climate change.
-
Река Чон-Кызыл-Суу, генезис вод, изотопы урана, ледниковый сток, поверхностные воды, подземный сток, оценка пропорций смешения.
-
Чоң-Кызыл-Суу дарыясы, суулардын генезиси, уран изотоптору, мөңгүлөрдүн агын суулары, жер үстүндөгү суулар, жер астындагы суулардын агымы, аралашуу пропорциясын эсептөө.
-
Chon-Kyzyl-Suu River, water Genesis, uranium isotopes, glacial runoff, surface water, underground runoff, estimation of mixing proportions.
-
Тузова Тамара Васильевна, Национальная Академия наук Кыргызской Республики, г.Бишкек, Кыргызская Республика, кандидат
физико-математических наук, главный научный сотрудник.
Саякбаев Данияр Досоевич, Национальная Академия наук Кыргызской Республики, г.Бишкек, Кыргызская Республика, аспирант.
Сатылканов Рысбек Абылаевич, Национальная Академия наук
Кыргызской Республики, г.Бишкек, Кыргызская Республика.
-
Тузова Тамара Васильевна, Кыргыз Республикасынын Улуттук
илимдер Академиясы, Бишкек ш., Кыргыз Республикасы, физика
жана математика илимдеринин кандидаты, илимий кызматкер.
Саякбаев Данияр Досоевич, Кыргыз Республикасынын Улуттук
илимдер Академиясы, Бишкек ш., Кыргыз Республикасы, аспирант.
Сатылканов Рысбек Абылаевич, Кыргыз Республикасынын Улуттук илимдер Академиясы, Бишкек ш., Кыргыз Республикасы.
-
Tamara Tuzova, National Academy of Sciences of the Kyrgyz
Republic, Bishkek, Kyrgyz Republic, candidate of physical and
mathematical sciences, chief researcher.
Daniyar Sayakbaev, National Academy of Sciences of the Kyrgyz
Republic, Bishkek, Kyrgyz Republic, post-graduate student.
Rysbek Satylkanov, National Academy of Sciences of the Kyrgyz
Republic, Bishkek, Kyrgyz Republic.
DOI:10.26104/NNTIK.2019.45.557
Тузова Т.В., Саякбаев Д., Сатылканов Р.А. ВАРИАЦИИ ИЗОТОПНОГО СОСТАВА УРАНА И ГЕНЕТИЧЕСКИЙ СОСТАВ ПОВЕРХНОСТНЫХ И ПОДЗЕМНЫХ ВОД БАССЕЙНА РЕКИ ЧОН-КЫЗЫЛ-CУУ В УСЛОВИЯХ ИЗМЕНЯЮЩЕГОСЯ КЛИМАТА. Наука, новые технологии и инновации Кыргызстана. 2021. №. 4. C. 48-52
|
